A     Aangrijpende roman. Blijf hun namen noemen is een op waarheid gebaseerd verhaal en speelt zich, tijdens de Tweede Wereldoorlog, af in Noorwegen. Simon Stranger deed jarenlang onderzoek om dit boek te kunnen schrijven. Zijn bevindingen rangschikte hij op een bijzondere manier, namelijk op alfabet. In elk hoofdstuk staat één letter centraal. Gebeurtenissen, voorwerpen, plaatsen, personen en handelingen met dezelfde letter worden in een hoofdstuk besproken. Voor wie dit aangrijpende verhaal nog niet gelezen heeft, komt dit misschien wat geforceerd over, maar dat is het niet. Honderden losse herinneringen worden door de schrijver samengevoegd tot een bijzonder geheel. Zo dwaalt Stranger in het eerste hoofdstuk van aanklacht, arrestatie en afranseling vloeiend over naar een afdaling die de dwangarbeiders moesten maken. Mijn recensie heb ik ook in alfabetische volgorde op papier gezet.

B    Bendeklooster Op een dag vertelt de schoonmoeder van Stranger dat ze opgegroeid, is in het Bendeklooster; een huis in Trondheim wat in 1941 door de nazi’s omgedoopt is tot hoofdkwartier voor de Rinnanbende. Grete en haar zusje speelden vijf jaar na de oorlog verstoppertje in de kelder waar enkele jaren eerder verzetsstrijders gevangen zaten, gemarteld werden en gedood. Grete’s moeder ging aan het duistere verleden van het huis ten onder. Ze werd geestelijk ziek en het kostte haar huwelijk.

C    Cover Op de mooie sepia cover zie je twee spelende meisjes, deze meisjes stellen Strangers schoonmoeder Grete en haar zus Jannicke voor. Het huis wat eronder afgedrukt is, is Het Bendeklooster.

D    Dubbelportret Het boek is een dubbelportret. We lezen het verhaal van Henry Rinnan; de meest gehate persoon uit de Noorse geschiedenis. En het pijnlijke verhaal van de nakomelingen van de Joodse Hirsch Komissar; de familie van Simon Strangers vrouw. Foto: Hirsch Komissar.

E    Ellen en Gerson Komissar  Ellen en Gerson zijn de grootouders van Simons vrouw Rikke. Na de oorlog verhuisden ze van Oslo naar Trondheim om Marie te helpen in het modehuis Parijs-Wenen. Na de dood van Hirsch stond moeder Marie hier alleen voor. Pas na de verhuizing vertelt Marie aan Ellen de geschiedenis van het huis.

F    Carl Fredriksen Transport Blz 44: De codenaam van een illegale organisatie die Noorse Joden en verzetsstrijders vanuit een tuinderij aan de Carl Berners Plass over de grens naar Zweden smokkelde. Meer dan duizend mensen werden door deze organisatie gered en in de Loop van de herfst en winter van 1942-43. Een van hen was jouw schoondochter, Ellen Glott, Rikkes grootmoeder. Een ander was jouw vrouw, Marie.

G    Grete Een klein schoonheidsfoutje in het boek: De schoonmoeder van Simon Stranger wordt op de cover Grethe genoemd, in het boek Grete. Haar juiste naam is Grete. Verder mis ik wat foto’s in het boek van de familie, ook een stamboom had prettig geweest.

H    Henry Oliver Rinnan Rinnan was een Gestapo-agent. Hij was belust op geld, wraak, macht, drank, vrouwen en aanzien en voor niets of niemand bang. Van een zielig klein mannetje groeide hij tijdens de oorlog uit tot een gevaarlijk monster.

I    Een inkijkje     

J    Jood Blz 8: ‘Waarom werd hij gedood, papa?’ ‘Omdat hij Jood was,’ antwoordde ik.

K    Hirsch Kommisar In het trottoir in het midden van de stad Trondheim ligt een struikelsteen met hierop de volgende tekst: Hier woonde Hirsch Komissar. Geboortejaar 1887. Gearresteerd 12-1-1942. Falstad. Gedood 7-10-1942.  Wanneer Simon en zijn zoon de tegel bekijken stelt de klein jongen hem de vraag waarom hij gedood werd. Deze vraag bleef Simon maanden achtervolgen. Simon besloot het uit te zoeken. Hij snuffelde in archieven rond, sprak met familie en ging op onderzoek uit.

L    Leksikon om lys og morke De oorspronkelijke titel van het boek is Leksikon om lys og morke; het boek van schaduw en licht. De betekenis hiervan is me niet helemaal duidelijk. Staat het voor goed (de onschuldige familie Komissar) en kwaad (de Rinnanbende)? Of wordt met schaduw het oorlogsverleden van de familie Kommisar bedoeld? Ook gebeurde in de schaduw van de kelder dingen die het daglicht niet konden verdragen.  

M    Misdaden Henry toonde bij zijn proces geen spijt van zijn misdaden. Hij werd in 1947 geëxecuteerd door een vuurpeleton.

N    Namen Blz 6: In de Joodse traditie wordt gezegd dat een mens tweemaal sterft. De eerste keer als het hart stopt met slaan en de hersenactiviteit stopt. De tweede keer is als de naam van de dode voor de laatste keer gezegd, gelezen of gedacht wordt, vijftig of honderd of vierhonderd jaar later. Want dan pas is diegene echt weg, weggestreept uit het leven op aarde. Deze tweede dood was het uitgangspunt van de Duitse kunstenaar Gunter Demning toen hij het idee kreeg om straatkeien in messing te gieten, daar de namen van Joden in te graveren die tijdens de tweede Wereldoorlog door de nazi’s werden vermoord, en ze in het trottoir te plaatsen voor de huizen waar de gezinnen woonden. Foto: Simon Stranger bij de struikelsteen van Hirsch.

O    Oorlog Ik heb een kast vol oorlogsboeken. Toch brengt elk boek me weer wat nieuws. Ik wist nog maar weinig over de oorlogssituatie van Noorwegen en Gestapo-agent Rinnan. Natuurlijk was de naam mij wel bekend, maar over zijn gruwelijke werkwijze had ik nog nooit iets gelezen.

P    Parijs-Wenen Wanneer Hirsch op 12 januari 1942 in zijn modezaak Parijs-wenen aan het werk is gaat de telefoon. Hij moet zich bij de veiligheidsdienst melden voor een verhoor. Hij besluit zijn kinderen Jacob en Gerson te waarschuwen zodat ze kunnen vluchten. Hirsch wordt gearresteerd en naar concentratiekamp Falstad gebracht.

Q

R    Rusland Hirsch komissar kwam oorspronkelijk uit Rusland. Rond 1880 vluchtten ruim twee miljoen Joden uit Rusland weg. Veel vestigden zich in Scandinavië. Zestig jaar later herhaalt de geschiedenis zich in Europa.

S    Simon Stranger De Noorse Stranger is schrijver van enkele succesvolle kinderboeken. Blijf hun namen noemen stond wekenlang bovenaan de bestsellerslijsten in Noorwegen en won de Noorse Boekhandelsprijs.

T    Thema’s Naast thema’s zoals oorlog, Noorwegen, goed en kwaad, familiegeheimen en Joodse identiteit komt het thema pesten duidelijk naar voren in het boek. Schoenmakerszoon Henry Rinnan was als kind klein, maakte moeilijk vrienden en werd veel gepest. Als helper van de nazi’s kreeg hij aanzien, hij genood van de macht die hij verkregen had. De klein- en achterkleinkinderen van Hirsch Komissar verzwijgen tientallen jaren na de oorlog hun joodse achtergrond uit angst om gepest te worden.

U    Uitgeverij Harper Collins verlootte drie exemplaren van dit boek onder de volgers van Boekenfans. Het boek stond op mijn wil-ik-lezen-lijst, dus ik was erg in mijn nopjes toen de postbode met dit boek voor de deur stond. Harper Collins en Boekenfans, heel erg bedankt!

V    Verhaal Blz 18: Lieve Hirsch. Dit boek is een poging om de tweede dood uit te stellen en de vergetelheid weg te schuiven, want ook al kan ik nooit het hele verhaal vertellen over wat er met je gebeurde, ik kan stukjes ervan naar boven halen, ze samenvoegen en tot leven brengen wat verdwenen is.

W    Neeltje Wiersman Het boek is uit het Noors vertaald door Neeltje Wiersma.

X

Y    Youtube

Z    Zeer goed Ik beoordeel het boek met vijf fonkelende Hebban-sterren.