Aan een zijden draadje…..

Wanneer de Braziliaan Rafael Cardoso na het overlijden van zijn grootouders hun huis leegruimt, doet hij een ontdekking. Uit de vele oude documenten, brieven en foto’s blijkt dat zijn (over)grootouders geen Franse emigranten waren, maar Duitse Joden die (in de jaren 30) uit handen van de Nazi’s wilden blijven. Hoewel Rafael (kunst)historicus is, laat hij lange tijd de interessante geschiedenis van zijn eigen (over)grootouders verstoffen in een oude doos.

Hugo en Gertrud Simon alias Hubert en Garina Studenic   De familie Simon was één van de rijkste families uit het vooroorlogse Berlijn. Hugo Simon was bankier, kunstverzamelaar en politicus. Samen met zijn vrouw Gertrud werd hij omringt door vele Joodse grootheden uit die tijd zoals, schrijver Stefan Zweig, schilder Max Liebermann en natuurkundige Albert Einstein. Toen Hitler in 1933 aan de macht kwam dachten deze invloedrijke Joden dat het tij nog wel zou keren, maar al snel werd duidelijk dat er voor hen geen plaats meer in hun geboorteland was. Hugo en Gertrud vluchtten onder valse Tsjechische namen via Frankrijk en Spanje naar Brazilië. Hun twee dochters, kleinzoon en schoonzoon namen, uit veiligheid, een andere route. In Brazilië werd de familie niet bepaald met open armen ontvangen. Ook leefde ze lange tijd in onzekerheid; de lange rechterarm van Hitler reikte namelijk in die tijd zelfs tot in Zuid-Amerika!

Ursula, Wolf en Roger Demeter alias Renée, André en Roger Denis  en  Annette Simon alias Maria-Louise Pécharman   Wolf was kunstenaar maar had, in de dertiger jaren, nog weinig succes. Nadat hij enige tijd vastgehouden was in een interneringskamp vertrok hij met zijn gezin en schoonzus naar Frankrijk. Onder Franse namen vluchtten ze uiteindelijk ook naar Brazilië. Om hun ware identiteit niet te verraden leefden het gezin gescheiden van Hugo en Gertrud. Op de cover van het boek staat een foto van Wolf en Ursula Demeter. Hun zoon Roger is de vader van Rafael Cardoso.                                                                       

Das vermächtnis der Seidenraupen    Rafael wisselt in zijn boek de personages af. Naarmate het verhaal vordert leer je de familie steeds beter kennen en zie je de veranderingen die de personen doormaken. Hugo startte in Brazilië een zijderupsenkwekerij. In de biografie die hij ooit schreef vergeleek hij zichzelf met een zijderups. Ik vind dat deze vergelijking eigenlijk voor alle leden van het gezin opgaat. De levens van de Simons hingen in Duitsland lange tijd aan een zijde draadje. Na hun vlucht pakten ze, in Brazilië, allemaal de draad van hun leven vrij snel weer op.  De Simons namen niet alleen maar een nieuwe identiteit aan op papier. Door zich aan hun nieuwe situatie aan te passen ontpopten ze allemaal tot een ander mens. Zo was Annette aan het begin van het boek de jongste, kleinste en verwendste van de familie en groeide ze, in Brazilië, uit tot een volwassen vrouw. Wolf Demeter, die in Duitsland financieel afhankelijk was van zijn rijke schoonvader, moest nu zelf zijn gezin onderhouden. Gertrud, die in Duitsland omringt werd door huishoudelijk personeel, veranderde in een zorgzame huisvrouw. Hoewel de heimwee naar het Duitsland van vroeger bleef, zaten de meest leden van de familie na een aantal jaren weer goed in hun vel.

Ik vond het verrassend om Max Liebermann, aan tafel bij de familie Simon, tegen te komen in het boek. Enkele weken geleden heb ik toevallig in het Gemeentemuseum van Den Haag een tentoonstelling van het werk van deze schilder bezocht. Ook is er onlangs in mijn woonplaats (Noordwijk) een Liebermann-fietsroute geopend. Ik kreeg hierdoor het gevoel dat ik een oude bekende tegenkwam! De stamboom, verklarende woordenlijst en lijst met historische personen (en dat waren er nogal wat!) vond ik erg prettig. Hoewel het verhaal heel boeiend was, vond ik het hier en daar wel wat langdradig. Er staan enkele mooie familiefoto’s in het boek en interessante afbeeldingen oude documenten en een vals paspoort. Er hadden wat mij betreft best wat meer foto’s (van familieleden of grootheden) in het boek mogen staan. Wat ik er bijzonder vind, is dat de schrijver nu in het geliefde Berlijn van zijn (over)grootouders woont. Dit maakt het familieverhaal compleet. De familie Simon keert, na 80 jaar, eindelijk weer terug naar huis.

Gertrud Simon, Max Liebermann, Albert Einstein, Aristide Maillol en Renée Sintenis. 

Max Liebermann: https://www.hebban.nl/spot/boeken-met-een-ster/nieuws/de-zee-van-meneer-max-annette-fienieg-koos-meinderts