Buchenwald

Koning Willem-Alexander en koningin Maxima hebben gisteren een bezoek gebracht aan het voormalig concentratiekamp Buchenwald bij Weimar. In dit kamp hebben naar schatting 3300 Nederlanders gevangen gezeten. Ruim 500 van hen zijn er omgekomen. Het koningspaar kreeg een rondleiding door het kamp en legde bloemen op de gedenkplaats.

Het boek Het familieportret van Jenna Blum speelt zich voor een groot deel af in Weimar. Hoofdpersoon Anna werkt er in een bakkerij, haar vriend Max zit gevangen in het concentratiekamp. Zou koningin Maxima, als voorbereiding op het bezoek, dit boek ook heben gelezen?

In 2011 zijn er maar liefst 261.559 exemplaren verkocht van Het familieportret. Op een paar weken na stond het boek het hele jaar in de top 10 van de Nederlandse Bestseller 60. Wat maakt dit boek nu zo bijzonder? De boekhandels puilen immers uit van boeken over nazi-wreedheden, kinderen met een oorlogstrauma, slechte moeder-dochterrelaties en zoektochten naar familiegeheimen. Jenna Blum belicht in haar boek meerdere kanten van de oorlog, zo ook die van de Duitse oorlogsslachtoffers.

Wanneer geschiedenislerares Trudy in de sokkenla van haar oude moeder een portret vindt met hierop een moeder, een klein kind en een man in een SS-uniform neemt zij aan dat het een familiekiekje is. Is deze Duitse officier haar vader? Omdat haar moeder weigert om over het verleden te praten, gaat Trudy zelf op onderzoek uit.

De belangrijkste personen uit het boek: 

Anna: Wanneer Anna’s moeder overlijdt wordt Anna het sloofje van haar vader. Haar vader nodigt regelmatig officieren uit, in de hoop dat zijn dochter met één van hen zal trouwen. Anna heeft echter haar hart verloren aan de Joodse arts Max. Als Anna aan het begin van de oorlog zwanger raakt van Max vlucht zij uit huis weg. 

Max: Nadat Anna’s vader Max verraden heeft komt hij in concentratiekamp Buchenwad terecht, waar hij uiteindelijk wordt opgehangen. 

Mathilde: Wanneer Anna van huis wegloopt komt ze terecht bij bakkersvrouw Mathilde. Om in haar levensonderhoud te kunnen voorzien levert Mathilde brood aan de SS. Ondertussen voorziet zij stiekem ook de kampbewoners van Buchenwald van brood. Nadat Mathilde vermoord wordt zet Anna haar werk voort. 

Horst: De obersturmführer dwingt Anna zijn minnares te worden. In ruil voor een hoop vernederingen krijgen Anna en haar dochter eten en bescherming. Na de oorlog weigert Anna met hem mee te gaan naar Zuid-Amerika

. 
Jack: De Amerikaanse soldaat neemt Anna en haar vijf jarige dochter na de oorlog mee naar Amerika. Anna wordt door de bevolking als Moffenmeid gezien en heeft het niet makkelijk. Toch is Jack goed voor Anna en behandeld haar dochter als een eigen kind. 

Trudy: Doordat Anna haar dochter weinig liefde kon geven, heeft Trudy moeite met het onderhouden van relaties. Het contact tussen moeder en dochter verloopt stroef. Wanneer Jack overlijdt neemt Trudy haar moeder in huis. Trudy moet voor haar werk getuigenverklaringen af nemen van in Amerika woonachtige Duitsers, zowel van nazi-aanhangers als holocaustoverlevers. Haar onderzoek veranderd meer en meer in een zoektocht naar haar eigen verleden. 

Felix: Deze oud overlevende van concentratiekamp Buchenwald heeft zowel Mathilde als Max gekend en kan al Trudy’s vragen beantwoorden. Wie was mijn vader? Was mijn moeder goed of fout in de oorlog? 

Jenna Blum is net als Trudy een kind van een Duitse moeder en een Joodse vader. Toen zij in 1993 met haar moeder haar roots opzocht in Duitsland, is het idee voor dit boek ontstaan. In haar hoofd spookte steeds de gedachte: “Wat zou jij gedaan hebben als je een vrouw in Nazi-Duitsland was?” Blum heeft met ‘Het familieportret’ een mooi overtuigend verhaal neergezet. Bij het dichtslaan van het boek spookte mij allerlei gedachten door het hoofd. Hadden deze vrouwen eigenlijk wel een keuze? Waarom willen wij hen niet als oorlogslachtoffers zien? Hoe is het mogelijk dat mensen 50 jaar lang over hun verleden zwijgen?