Lotte en Ditte Stein

Het meisje dat verdween is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van de zusjes Liesje Dasberg en Elly Frank. Twee joodse meisjes die tijdens de Tweede wereldoorlog in het Betuwse plaatsje Lienden woonden. Els Florijn heeft zich in het verhaal beperkt tot enkele hoofdlijnen, de rest van het verhaal is een eigen interpretatie. Het boek werd door Andries Knevel uitgeroepen tot ‘Beste roman van 2010’. Ook won het boek in 2011 de Publieksprijs voor het beste  Christelijke Boek.

Lotte  (liesje)    Nadat haar eigen ouders bij een treinongeval om het leven zijn gekomen groeit Lotte op in een pleeggezin. Wanneer Lotte dertien jaar is, krijgt ze een zusje.  Lotte is het gelukkigste kind van de wereld. Ze wordt een tweede moeder voor het Ditte. Als Lotte van haar ouders te horen krijgt dat ze zonder Ditte onder zullen duiken is ze ontroostbaar. Het gezin krijgt onderdak op een boerderij, maar al snel vertrekken ze naar een pastorie. Tot het eind van de oorlog zullen de pastoor en huishoudster zich over het gezin ontfermen. Na de oorlog hoort Lotte dat haar kleine zusje om het leven gekomen is. Bij haar ouders kan ze niet terecht met haar verdriet. Ze verlaat het gezin en verdwijnt naar Amsterdam.

Ditte  (Elly)     Ditte wordt geboren op de dag dat Nederland capituleert. Al snel krijgt het gezin een oproep zich te melden in kamp Vught. Het gezin besluit onder te duiken. Uit angst dat de peuter hen zal verraden, besluiten ze zonder Ditte te vertrekken. In vertrouwen dat het kleine meisje in het dorp wel met rust gelaten wordt, laten ze de zorg voor Ditte over aan hun kindermeisje Frieke. Anderhalve week later halen de burgemeester en veldwachter de peuter op en leveren haar over aan de Duitsers. Ditte wordt helemaal alleen op transport naar Auschwitz gezet. Het meisje verdwijnt.

Omdat Lotte en Ditte door het onderduiken van elkaar gescheiden worden volg je twee verhaallijnen in het boek. Je volgt de kleine Ditte van af het moment dat het kindermeisje haar uit huis meeneemt tot aan de gaskamers in Auschwitz. Het verhaal is heel aangrijpend en geloofwaardig geschreven. Omdat niet met zekerheid vast te stellen is wat er in werkelijkheid met Ditte (Elly) gebeurd is, is het goed dat Els Florijn in het boek meerdere keren benadrukt dat het haar eigen verhaal is. Hierdoor is het boek niet alleen een eerbetoon geworden aan Elly Frank, maar eigenlijk aan alle Joodse kleuter die de oorlog niet hebben overleefd. Lotte (lies) wordt van 1938 tot 1946 gevolgd in het boek en komt als oude dame in 2000 nog eens aan het woord. Ze keert dan terug naar het dorp waar ze opgegroeid is. Ze gaat op zoek naar mensen die zich haar kleine zusje nog kunnen herinneren. Lotte wil informatie verzamelen én doorgeven om de herinneringen aan haar zusje Ditte levend te houden.

Beeldje    Wat ik erg mooi vind, is dat er in 2010 een beeldje ter nagedachtenis aan Elly is onthult. De wens van Lies werd hiermee vervuld; Elly zal in Lienden nooit meer worden vergeten. Dit beeldje staat op het plein van basisschool de Sterappel. De school heette voorheen de Burgemeester Kampschool. Laat dit nu de burgemeester zijn die de kleine Elly in 1943 verraden heeft. Het beeldje werd onthuld door Lies Dasberg en mw. van de berg (het vroegere kindermeisje van Elly).

Er komen veel thema’s voorbij in het boek: oorlog, Jodenvervolging, kinderloosheid, pleegzorg, familie, schuldgevoelens, verraad, puberteit, wroeging, geloof, en rouwverwerking. Het was heel droevig om te lezen hoe de dood van Ditte het hele gezin kapot maakte. Ieder lid rouwden op zijn/ haar eigen manier. Iedereen liep rond met gevoelens van verdriet, gemis en schuld. In plaats van hier met elkaar over te praten, werden er verwijten gemaakt en koos iedereen een eigen weg. Uiteindelijk raakten de ouders niet één maar twee dochters kwijt.

De cover    Het boek is op Libris.nl leverbaar met drie verschillende covers. Op de oudste druk staat alleen een foto van de zusjes. Deze foto is een van de weinige die er van Elly is. De foto is genomen vlak voordat het gezin moest onderduiken. De negende druk (2013) is totaal anders. Hier staat een meisje in een rode mantel afgebeeld (de jas waarin Ditte vertrok) die eenzaam door een bos lijkt te wandelen. Het is een mooie foto, maar het sluit totaal niet aan bij het verhaal. Op de twaalfde druk (2018) staat gelukkig weer de oude foto afgedrukt, alleen is deze foto nu in tweeën gescheurd. Hoe langer je naar deze cover kijkt des te meer je er in ziet. Deze foto is Lies heel dierbaar, dus in werkelijkheid is hij niet gescheurd. Er wordt een verscheurde familie mee uitgebeeld. Op de achtergrond zie je vlekkerige blauw-grijze strepen. Hierin kun je de bekende ‘Auschwitz-pyjama’s’ in zien.  Op de voorgrond staat een stuk prikkeldraad (symbool voor misdaden tegen de menselijkheid). Els Florijn benadrukt keer op keer in haar boek wat de gevolgen van deze misdaden zijn. Zelfs 55 jaar na de oorlog gaat Lies er nog elke dag onder gebukt.