Kristallnacht, 8 november 1938

Jacob De twaalfjarige Jacob woont met zijn ouders en zusje Rosa in Zuid-Duitsland. Sinds Hitler in 1933 aan de macht gekomen is, vinden er regelmatig rellen tegen Joden plaats. Op 8 november 1938 pleegt een Joodse jongen in Parijs een aanslag op een Duitse diplomaat. Als reactie hierop worden overal in Duitsland Joden aangevallen. Vele winkels, begraafplaatsen, scholen, ziekenhuizen en synagogen worden vernield. Tientallen mensen komen hierbij om het leven en duizenden worden er gearresteerd. Doordat het hele land bezaaid ligt met glas wordt deze nacht ‘Kristallnacht’ of ‘Nacht van het gebroken glas’ genoemd. Ook de ramen van de stoffenzaak van Jacobs ouders worden vernield. De ouders van Jacob beseffen dat er maar één ding op zit en dat is vluchten. Helaas wordt het gezin bij de Nederlandse grens tegengehouden. Omdat alleenstaande kinderen wel toegelaten worden, reizen Jacob en zijn vriend David alleen verder. Via omzwervingen in Nederland komen ze uiteindelijk in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork terecht. 

Mieke Ook Mieke komt in Westerbork aan. Haar vader heeft er een baan gekregen bij de administratie. Mieke verheugt zich enorm op de verhuizing; een groot huis, een tuin en een eigen slaapkamer. Wat wil een meisje van dertien nu nog meer? Wanneer ze David en Jacob ontmoet, beseft Mieke dat de nieuwe baan van haar vader niet de droombaan is die ze voor ogen had.

Veel mensen kennen Westerbork alleen uit de tijd dat het een doorgangskamp was (1939-1945). Echter voordat er treinen uit Westerbork naar Sobibor en Auschwitz vertrokken, was het kamp een Vluchtelingenkamp. Martine Letterie geeft ons in Scherven in de nacht een lesje Vaderlandse geschiedenis over een onderwerp dat op school niet of nauwelijks wordt behandeld. Waarom werden er zoveel vluchtelingen aan de grens geweigerd? Wie hield de bouw van het vluchtelingenkamp op de Veluwe tegen? Wie betaalde de aankoop van het kamp? Wie bouwde het kamp? In dit boek vind je alle antwoorden. Eigenlijk zou dit boek in elke schoolbibliotheek aanwezig moeten zijn.

Blz 123 (Jacob ziet zijn ouders terug in Westerbork): In twee  grote sprongen is hij bij hen. Hij slaat zijn lange armen om moeder heen. Hij begraaft zijn neus in haar haar. Heel even voelt hij zich weer klein en veilig. ‘Mama,’ fluistert hij. Dan voelt hij vaders hand op zijn rug en Rosa die ongeduldig aan zijn mouw trekt. ‘Ik zag je het eerst!’ Allesoverheersend is een gevoel van geluk en een soort vreemde opluchting: hij mag weer kind zijn. Eindelijk is hij weer compleet.

Knutseltip 

Niet alleen de ramen van de stoffenzaak werden vernield, vanaf deze nacht brak Jacobs hele leven in stukken. De jongen raakte steeds meer stukjes kwijt. Hij mocht niet meer naar school. Hun winkel en hun geld werden afgenomen. Toen ze uit Duitsland weg vluchtten moesten ze  hun huis, spullen, familie en vrienden achterlaten. Eenmaal in het kamp had Jacob geen contact met de buitenwereld meer en werd hem zijn toekomst ontnomen.

• Kopieer een portret van een jongen op een stevig vel A3-papier.
• Teken op de andere kant van het papier een gebarsten ruit.
• Schrijf op alle scherven dingen op die Jacob niet meer heeft zoals voldoende eten en drinken, een schoon en fris gewassen lijf, een veilig gevoel en alle bovenstaande dikgedrukte dingen.
• Knip de scherven uit en draai ze om.
• Je ziet nu dat Jacob ook in stukken ligt.
• Aan het eind van het verhaal gaat Jacob weer naar school, wordt hij herenigd met zijn ouders en zusje en mag het gezin weer bij elkaar in een huisje wonen. Wanneer je deze scherven omdraait wordt Jacob weer voor een klein stukje zichtbaar.
• Martine Letterie vertelt ons niet of het gezin de oorlog overleeft, maar ik ga er van uit van wel. Plak met plakband alle scherven weer aan elkaar. Laat één scherf (van oom Ernst) achterwege. Draai alle scherven nu om en je ziet dat Jacob weer terug is, maar dat de oorlog hem beschadigd heeft.

Martine Letterie vertelt over haar boek 'Scherven in de nacht', dat ze in opdracht van Herinneringscentrum Kamp Westerbork schreef.

http://www.kampwesterbork.nl