Geschiedenis, dat is geweest, dat is saai. Toch moeten middelbare scholieren de kenmerken van tien verschillende tijdvakken, lopend van de prehistorie tot aan de moderne tijd, kennen voor hun examen. Als studiebegeleider zie ik dat daar vaak flink mee geworsteld wordt. Dat geschiedenis juist boeiende verhalen oplevert, dat bewijzen de talloze historische romans wel. De kunst is om ervoor te zorgen dat de geschiedenis weer gaat leven! Daarom zocht ik bij elk tijdvak een boek uit. Handig om al die kenmerken van dat tijdvak eens op een andere manier te bestuderen. Examens al lang achter de rug? Wel, voor wie van geschiedenis houdt zijn deze boeken ook aanraders! Vandaag: De tijd van jagers en boeren.

De tijd van jagers en boeren

Als we het hebben over de tijd van de jagers en de boeren, dan hebben we het over de prehistorie. Wanneer deze periode precies begint, weten we niet. De periode stopt in elk geval bij 3000 voor Christus. Toen begon men het schrift te gebruiken en hebben we het niet langer over prehistorie, maar over historie.

De eerste mensen leefden als jagers-verzamelaars. Deze mensen leefden als nomaden: zij trokken rond en woonden in hutten of tenten. Er was een duidelijke rolverdeling onder de jagers-verzamelaars: mannen jaagden en vrouwen verzamelden planten, zaden, bessen en noten én zij zorgden voor de kinderen. Zodra het voedsel opraakte werd het kamp opgebroken en trok men door naar een volgend gebied.

Van de cultuur van deze mensen weten we maar weinig. Wel weten we dat ze hun doden begroeven met voorwerpen, zoals sieraden of wapens (pijlen en speren, messen). Aangenomen kan worden dat hoe belangrijker de persoon was, des te meer grafgiften hij meekreeg.

Rond 11.000 voor Christus werd ontdekt hoe eetbare gewassen verbouwd konden en ontstond de landbouw. Hierdoor hoefden mensen niet langer rond te trekken, maar konden ze op een vaste plaats blijven wonen. De tijdelijke hutten maakten dan ook plaats voor houten boerderijen. Er werd nu ook aardewerk gemaakt om het voedsel in te bewaren. En de bevolking groeide.

De stam van de holenbeer - Jean M. Auel

Na een aardbeving trekt de stam eropuit om een nieuwe woongrot te vinden. Medicijnvrouw Iza komt onderweg een gewond meisje tegen en besluit haar mee te nemen en te verzorgen, ondanks dat ze duidelijk bij de Anderen hoort. Het meisje, Ayla, knapt op en wordt vervolgens in de stam opgenomen. Dit gaat echter niet zonder slag of stoot. Het is een hele uitdaging voor Ayla om aan de gebruiken van de stam te wennen en dit maakt ook dat niet iedereen haar accepteert en waardeert. Met behulp van Iza en Creb past Ayla zich echter steeds meer aan de stam aan. Toch blijft de vraag: Hoe zal het Ayla vergaan als Iza en Creb er niet meer zijn? Ayla wordt als lelijk beschouwd en heeft als totum de holenleeuw, een te sterke totum voor een vrouw. Geen man zal haar willen hebben, daar zijn Iza en Creb het snel over eens. Maar Ayla laat een grote intelligentie zien en Iza besluit dan om haar op te leiden tot medicijnvrouw, zodat ze nog enige status in de stam zal kunnen verwerven.

Kenmerkende aspecten in De stam van de holenbeer

De stam van de holenbeer is zoals kenmerkend is voor de prehistorie verdeeld in jagers en verzamelaars:

De jagers waren niet de enige voedselleveranciers van de stam. Dikwijls leverden de vrouwen het leeuwendeel, en zij hadden meer en zekerder bronnen. Ondanks hun zware lasten foerageerden ze onder het lopen, en wel zo efficient dat het hun voortgang nauwelijks vertraagde. een pol daglelies was snel van knoppen en bloemen ontdaan en sappige nieuwe wortels werden met enkele porren van de graafstokken blootgelegd. Lisdoddenwortels, vanonder het oppervlak van drassige poelen losgetrokken, waren nog gemakkelijker te verzamelen.

In de stam van de holenbeer zijn de taken duidelijk tussen mannen en vrouwen verdeeld. De mannen jagen, de vrouwen verzamelen en hebben de zorg voor de kinderen. Deze taken zijn strikt van elkaar gescheiden. Het is dus absoluut niet de bedoeling dat een vrouw gaat jagen. Ayla ondervindt dat als ontdekt wordt dat zij ook met jachtwapens overweg kan en dit sterke afkeuring van de stam oproept.

Over wapens gesproken, in het verhaal komen de kenmerkende wapens van de prehistorie naar voren:

Hun speer was niet de over grote afstand geworpen spies, maar eerder een lans waarmee van korte afstand en met grote kracht toegestoten werd. Het trainen met speer en knots behelsde weinig meer dan het ontwikkelen van machtige spierbundels, maar het leren hanteren van slinger of bola vereiste jaren van geconcentreerd oefenen.

De stam geeft al met al een mooi beeld van hoe het leven in de prehistorie was.

De volgende keer: De tijd van de Grieken en de Romeinen.