Op 5 april 1722, ontdekte de Nederlandse ontdekkersreiziger Jacob Roggeveen op eerste Paasdag, een klein eiland in de Stille Oceaan. Hij noemde het eiland met zijn vriendelijke bewoners en mysterieuze beelden Paaseiland. Driehonderd jaar later schreef Jeroen Windmeijer De Stenen Goden, een boek dat zich deels afspeelt op Paaseiland, deels in Middelburg, de geboorteplaats van Roggeveen. Dit blog gaat niet over Middelburg, daar ben ik nog nooit geweest. Ik ben wel op Paaseiland geweest. Dus laten we het over Rapa Nui hebben en de plekken uit het boek De Stenen Goden. 

Het boek De Stenen Goden gaat over Monique Fierloos, conservator van het Zeeuw museum in Middelburg. Zij werkt aan een tentoonstelling over Jacob Roggeveen. Een beeldhouwer uit Paaseiland gaat een replica van een moai voor het museum maken. Een klein voorouderbeeldje dat in de jaren 70 door vissers is gevonden komt eveneens in de expositie. Tegelijkertijd doet student antropologie Anthoni Eskens onderzoek naar de beelden op het eiland. Hij ontdekt dat er een felle strijd aan de gang is tussen twee groepen die een andere theorie aanhangen. Ook in Middelburg lopen de gemoederen hoog op. En dan valt de eerste dode.

Paaseiland is een piepklein stipje op de wereldkaart. Het is zo groot als Texel. Toch spreekt het ontzettend tot de verbeelding en dat heeft alles te maken met de mysterieuze moai. Ondanks alle verhalen en theorieën over de beelden is er veel onbekend. We weten dat het voorouderbeelden zijn en dat ze in één groeve op het eiland gemaakt werden en vervolgens verplaatst. Hoe deden ze dat? En waarom stopten ze ermee? Een ecologische ramp, een stammenoorlog, een andere reden? Jeroen Windmeijer behandelt in het boek alle verhalen, theoreën en mythen over Rapa Nui. In dit blog laat ik jullie een aantal plekken van het eiland en uit het boek zien.

In 2006 maakte ik een rondreis door Bolivia en Chili, met als kers op de taart een vierdaags verblijf op Paaseiland. Paaseiland of Rapa Nui ligt op 5,5 uur vliegen van Santiago de Chili. Onderweg vlieg je over één klein eiland, voor de rest is het alleen water, water, water, de Stille Oceaan. Het is daarmee het meest afgelegen, bewoonde plekje op aarde. En als je er aankomt, dan voel je hoe ver van huis je bent, het isolement van de plek. Ik vond het dan ook heel toepasselijk dat Anthoni in De Stenen Goden hetzelfde ervoer, toen hij aan de rand van het kratermeer Rano Kau stond. Vreemd hoe zo'n gevoel je ineens kan overvallen. Op de foto hierboven zie je mij bij op dezelfde plek staan.

Direct na aankomst in Hanga Roa haastten we ons naar Ahu Vai Uri, Ahu Tahai en Ahu Ko Te Riku, die aan de rand van de stad liggen. Dit is de ideale plek om foto's te maken bij zonsondergang. Het platform waarop de beelden staan, heet een Ahu. Bij Ahu Ko Te Riku staat de enige moai die ogen heeft. Oorspronkelijk hadden ze dit allemaal. Ik vind het er wat griezelig uitzien. De foto van de zonsondergang in de banner en onderstaande foto's zijn van Ahu Vai Uri en Ahu Ko Te Riku.

De volgende dag gingen we Paaseiland echt verkennen. De meest bijzondere plek is de groeve waar de moai werden gemaakt, Rano Raraku. Verspreid over de heuvel liggen en staan overal moai. De meeste staan nog te wachten tot ze naar hun definitieve plek worden verplaatst. In het boek lees je hoe de beelden er naartoe wandelden. In de groeve zijn diverse onafgemaakte maoi te zien. Verder is er een steen met daarop een petroglief van een driemaster, een herinnering aan het bezoek van Roggeveen of Cook, die het eiland later aandeed. 

Het mysterie rond de beelden draait niet alleen over hoe ze gemaakt en verplaatst zijn, maar ook waarom ze gemaakt zijn. Wat betekenen deze enorme, buitenproportionele beelden? Waarschijnlijk stellen de moai overleden voorouders voor, die naar de hemel kijken en om vruchtbare grond smeken. De meesten staan met hun rug naar de oceaan en kijken richting het binnenland. Ahu Tongariki is de grootste Ahu met 15 beelden naast elkaar. Eentje heeft nog een karakteristiek hoedje op. De hoedjes werden vervaardigd in een andere groeve op het eiland. In de jaren 60 werden alle beelden van Ahu Tongariki door een tsunami landinwaarts verplaatst. Inmiddels zijn ze gerestaureerd en staan ze weer op hun plek.

Er is één plek op Paaseiland waar zeven moai in de richting van de zee kijken in plaats van landinwaarts, Ahu Akivi. Waarschijnlijk was hier ooit een dorp dichter bij de kust. Tegenwoordig is Hanga Roa de enige plaats van het eiland. Het meest bijzondere gebouw is de katholieke kerk met de witte zuilen en de Rongorongo tekens. In de Stenen Goden wordt de kerk uitvoerig beschreven en is pater Francisco één van de personages. Het is heel bijzonder om op zondag daar naar de mis te gaan. Het gezang is in de lokale taal Rapa Nui en de dienst in het Spaans. Omdat een katholieke mis overal ter wereld dezelfde opbouw heeft, kon ik het redelijk goed volgen. De hartelijke ontvangst die je als toerist krijgt door de lokale bevolking is hartverwarmend. Voor heel even had ik het gevoel deel uit te maken van deze kleine gemeenschap.

Het eiland is heeft een grillige, rotsachtige kust. Anakena beach is het enige zandstrand. Er staan een aantal palmbomen en natuurlijk ontbreken de moai hier niet. Niet ver van het strand ligt Te Pito Kura, de navel van het licht. Deze steen zou door Hotu Matu'a, de stichter van het volk Rapanui in zijn boot vanaf zijn geboorteplaats zijn meegenomen. Deze gladde, bijna perfect ronde steen zou magnetische en bovennatuurlijke energie bevatten. De steen bevat een hoge concentratie ijzer en kan in de zon erg warm worden. Een kompas kan daardoor van slag raken, wat bijdraagt aan het geloof in de krachten van de steen. 

Toen Roggeveen het eiland in 1722 bezocht stonden de meeste standbeelden rechtop op hun Ahu's. Vanaf 1770 begon de vernietiging van moai. Er stond geen enkele meer rechtop toen Franse missionarissen het eiland rond 1865 bezochten. Tegelijkertijd met de ondergang van de Moai-cultuur, ontstond de vogelman cultus. Jongens zwommen naar de kleine eilandjes voor de kust om het eerste vogelei aan land te brengen. Het stamhoofd van zijn clan werd voor dat jaar de belangrijkste leider. Het was een gevaarlijke tocht; steile kliffen, een zee vol haaien, uitputting, honger en dorst. De komst van de katholieke kerk maakte een einde aan de vogelman wedstrijden.

Inmiddels zijn een aantal moai opnieuw op hun platform geplaatst en kun je deze wonderlijke plek als toerist bezoeken. Het is ontzettend ver van huis. Het is gemakkelijk voor te stellen hoe Roggeveen zich gevoeld moet hebben, toen hij hier voor het eerst voet aan land zette. 

Tot zover mijn vakantiekiekjes. Wil je meer lezen over Paaseiland of heb je gewoon zin in een spannende thriller, dan kan ik je de Stenen Goden van Jeroen Windmeijer aanbevelen. Het is een fijne mix van feiten en fictie, verpakt in een spannend boek.

Ken je de boeken van Jeroen Windmeijer al? En over welk land zou jij iets willen teruglezen in een boek?