Niets om het hoofd op neer te leggen is het een indrukwekkend boek dat ik mocht lezen voor De club van echte lezers.

Niets om het hoofd op neer te leggen is het autobiografische verhaal van Françoise Frenkel, een Joodse vrouw van Poolse komaf die in Berlijn met veel succes een boekwinkel runt met uitsluitend Franse boeken. Het boek werd al in 1945 voor het eerst uitgegeven, in 2015 werd het herontdekt en opnieuw gepubliceerd nu met voorwoord van Patrick Modiano die zeer onder de indruk was van dit verhaal.

Het boek begint in 1921 met Françoise die een boekhandel opstart in Berlijn, een boekhandel met uitsluitend Franstalige boeken. Uit dit eerste deel spreekt de enorme liefde voor literatuur van de schrijfster, ze weet mede hierdoor ook een succes van de boekhandel te maken. Door haar manier van vertellen krijgen we een mooi sfeerbeeld van het Berlijn tussen de twee oorlogen in.

Zo langzamerhand worden er steeds meer regels opgelegd aan de burgers en met name voor de Joodse gemeenschap wordt de vrijheid steeds verder beperkt. Françoise merkt dit ook en ziet uiteindelijk geen andere uitweg dan haar boekwinkel achter te laten en op de vlucht te gaan. Omdat de grens met Polen al dicht is kan ze niet meer terugkeren naar haar familie, ze besluit om naar Parijs te gaan, de stad waar ze gestudeerd heeft.

Vanaf dat moment begint een onzekere en angstige tijd voor Françoise, steeds weer opnieuw moet ze vluchten en op zoek gaan naar een nieuw, tijdelijk, onderkomen. Al snel verlaat ze Parijs en trekt naar o.a. Vichy, Nice en Avignon, hierbij wordt ze steeds weer geholpen door mensen die ze toevallig ontmoet.

Dit geeft een aangrijpend beeld van hoe er in oorlogstijd vriendschappen ontstaan uit toevallige ontmoetingen, maar ook hoe dun het lijntje tussen goed en kwaad is, want niet iedereen is te vertrouwen. De angst en onzekerheid worden op een overtuigende manier weergegeven en ook de moed van de gewone Franse burger, die zijn leven op het spel zet door een onbekende te helpen, is bewonderenswaardig.

Het uiteindelijke doel van haar vlucht is Zwitserland, hoewel ze via vrienden een verblijfsvergunning voor Zwitserland heeft gekregen wordt het haar onmogelijk gemaakt om op legale manier het land binnen te komen. Dus probeert ze ten einde raad illegaal de grens over te steken, waarbij ze tot twee keer toe betrapt wordt. De derde poging slaagt.

Eenmaal in Zwitserland verwerkt ze alles wat ze gedurende al die jaren in haar dagboeken geschreven heeft tot dit boek.
En dat is gelijk ook alles wat er bekend is over Françoise Frenkel, dat maakt het boek nog specialer.
Het is in een vlotte stijl geschreven die bijna leest als een filmscript. Hoewel het verhaal op een vrij beschouwende en nuchtere wijze verteld wordt is het zeer aangrijpend, de angst en onzekerheid zijn absoluut voelbaar.
Het is een verhaal dat vertelt moet worden, een verhaal dat ook nog steeds actueel is omdat er vandaag de dag ook nog vele mensen op de vlucht zijn omdat ze in hun eigen land geen veilig bestaan meer hebben.