Beijing Coma, een roman uit 2009. Tot dusver op Hebban door slechts twee personen gelezen, waarvan ik er een ben en drie personen hebben deze klepper op hun ‘wil ik lezen’ lijstje staan. Dit boek verdient beter. Veel beter. Ik geef toe, je moet er even voor gaan zitten en ik had een moment waarop ik besloot even een paar dagen pauze in te lassen, maar dit is zeker weten een literaire parel en parels groeien nou eenmaal traag, dat zie je terug in de waarde.

Daarbij komt dat China op het moment weer volop in het nieuws is en daarmee heeft dit boek inmiddels voor meerdere generaties een actuele betekenis. Ik ben zeker geen expert, maar heb ik niet ergens gelezen dat dat min of meer een voorwaarde is voor een klassieker? Just saying.

Goed, ik heb mijn best gedaan een leesverslag te maken, waarin ik alles heb opgenomen waarvan ik dacht dat het op de een of andere manier van belang was in deze op waarheid gebaseerde roman. Wees gewaarschuwd, want ik geef zo nu en dan informatie prijs die in de categorie spoiler-alert vallen!

Heb jij het boek gelezen? En heb je antwoorden op de vragen waar ik niet uit kwam? Dan zie ik graag jouw bevindingen tegemoet!

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

De schrijver:

De auteur, Ma Jian is geboren in Qingdao, China. Hij verhuisde naar het “westerse” Hong Kong nadat de Chinese regering zijn werk had verboden. Nadat Engeland dit grondgebied had overgedragen emigreerde hij naar Londen. Het boek verscheen in 2009, maar geeft een waardevol inzicht in de Chinese geschiedenis, zeker met het oog op de recente ontwikkelingen. Om het heden beter te begrijpen is het goed om te weten wat er zich van te voren afgespeeld heeft.

“China kampt momenteel met de ergste mensenrechtencrisis sinds het bloedige neerslaan van de studentenopstand op het Tiananmenplein in de hoofdstad Beijing in 1989. Met het invoeren sinds 2015 van tal van nieuwe repressieve wetten, hebben de autoriteiten anno 2019 een uitgebreid instrumentarium om iedereen die een onwelgevallige mening heeft langdurig het zwijgen op te leggen.”

Bron: Amnesty International

"In Hongkong zijn zondag (8-12-2019) 800.000 mensen de straat op te gaan om te protesteren voor meer democratie en tegen het regeringsbeleid en de hoogste bestuurder Carrie Lam, zeggen de organisatoren. Een half jaar geleden werd een dergelijk massaprotest tegen de regering voor het eerst georganiseerd, in de maanden daarvoor was het onrustig in de stad vanwege een - inmiddels ingetrokken - omstreden uitleveringswet.” Bron

De korte Inhoud:

In Beijing coma overdenkt Dai Wei zijn leven in communistisch China. Als activist tegen wil en dank wordt hij neergeschoten en hij belandt in een diepe coma. Hoewel het voor de buitenwereld lijkt of hij gereduceerd is tot kasplantje, komt alles bij hem binnen - de onvoorwaardelijke zorgzaamheid van zijn moeder en ook de hypocrisie van sommige vrienden. Met veel gevoel voor detail weet de auteur een wereld te scheppen die de lezer een eerlijk en soms onaangenaam beeld van China geeft. Bejing coma is een epos over China, maar nog meer over het Chinese volk - Dai Wei is iemand die gewoon zijn eigen leven wil leiden en daarmee juist het symbool wordt van de vrijheidsstrijd.

Bron: flaptekst.

Mijn bevindingen:

Schrik niet, het is met recht een klepper! Sommige lezers kan een boek niet dik genoeg zijn, maar op dat gebied ben ik een groentje. Ik herinner me het volgende comment op Hebban over dikke boeken “Ik heb het idee dat de schrijver dan ook meer tijd heeft om zijn verhaal te vertellen” En die tijd neemt de schrijver van Beijng coma dan ook. In meer dan 800 pagina’s wordt ruimschoots aandacht besteed aan de diverse protestacties van de studenten.

Je -althans, ik- zou denken dat hij dit had kunnen inkorten. Maar omdat het verhaal -dat in essentie om het Tiananmenprotest draait- zowel de volledige voorgeschiedenis als de nasleep hiervan beschrijft, integreer je als het ware in het verhaal. Ook de afwisseling tussen herinnering, heden en de medische terminologie die tussendoor de vegetatieve toestand van de hoofdpersoon beschrijven, zorgen voor een prettige afwisseling zodat het geheel (grotendeels) boeiend blijft. Er schuilt zelfs ook een zeker leescomfort in de “opsomming” van alle acties. Dit leescomfort wordt versterkt doordat er geen hoofdstukken zijn. Alles tezamen resulteert in een ontspannen ritmische leeservaring.

De schrijver heeft van deze acties overigens een waarheidsgetrouw en authentiek beeld geschetst mede dankzij de belichting vanuit verschillende invalshoeken (liefde, politiek, familie) waardoor bepaald geen heroïsch beeld ontstaat, maar eerder een collectief politiek bewustzijn in ontwikkeling voorzien van een grote diversiteit aan menselijke eigenschappen, variërend van wisselvallig, wantrouwend, naïef, egocentrisch, onbevreesd etc.

Het volgende citaat geeft bijvoorbeeld deze naïviteit goed weer. P259 we zitten middenin een betoging om de overleden politicus Hu Yaobang de laatste eer te bewijzen:

“Ik had een megafoon met een vierkante toeter gekregen. Hij was wit en maakte flink wat lawaai. Hij stond me goed als ik hem om mijn hals had hangen”

Regelmatig laat de schrijver, onze hoofdpersoon Dai Wei, in een adem zowel ernstige, als -in deze context- onbelangrijke waarnemingen benoemen. Waarmee hij lijkt te willen benadrukken dat de studenten niet helemaal doordrongen zijn van de ernst van de situatie. Bijvoorbeeld p.311 en p.364

“Er zijn de laatste tijd zoveel coups en functiewisselingen geweest, dat ik niet eens meer weet wie de voorzitter van de federatie is’, zei Nuwa…Door haar nieuwe korte kapsel leek haar hals langer en bleker.”

“Yu Jin stapte door de menigte met een bord waarop stond: de hongerstaking is het 60e uur in gegaan! Naast hem liep Zhang Jie, die een zwart leren jack droeg.”

En tot slot nog twee voorbeelden van de onbevreesde leuzen die in allerhande vormen gescandeerd worden,p.201en p.209

“De Universiteit van Beijing wordt betaald door het volk! Voor het volk zullen we ons leven geven!”

“Give us liberty or give us death!”

Je zou toch denken dat er achter zulke krachttermen een strak georganiseerde organisatie schuilt (waar put je anders het vertrouwen op je leven uit?) Maar niets is minder waar. De meningen zijn constant verdeeld en er zijn te pas en te onpas zelfbenoemd leiderschappen van de een of andere delegatie- federatie- of organisatie. Het aantal betogers dat het groepje studenten desondanks steeds weer op de been krijgt is bewonderenswaardig te noemen, maar de vraag reist of deze studenten het zoveel beter zouden doen dan de huidige machthebbers…

Eerlijkheidshalve moet ik bekennen dat de gedetailleerde beschrijvingen van het eenzelvige gekonkel om macht (en o ja, democratie) me na ongeveer 460 pagina’s een beetje begonnen te vervelen. Gelukkig merk je na ongeveer 600 pagina’s dat de schrijver geleidelijk aan naar het einde toe werkt. Heden en verleden lopen synchroon aan elkaar richting de afloop. In deze fase voltrekt zich een transformatie waarbij Dai Wei -na gedwongen- contemplatie tot de bevestiging is gekomen dat politieke betrokkenheid niet de oplossing is en zijn moeder zich daarentegen inmiddels met haar laatste krachten verzet tegen het regime. Een gedeelte dat me tot het einde toe in zijn greep hield.

Dai wei, kan sowieso niet bestempeld worden als een gepassioneerd activist of machtswellusteling (een categorie waarin toch het gros van zijn vrienden wel valt in te delen) hij beweegt zich mee met de groep, maar doordat hij regelmatig reflecteert op de situatie en er zich nu en dan aan onttrekt, is hij ook niet echt een meeloper te noemen. Hij is meer een gematigde persoonlijkheid. Dat zie je ook terug in zijn observaties en relativerende gedachtengang tijdens de comateuze periode. Zijn Emoties zijn zelden buitensporig. Toch trof hem dit lot, of juist hem, want zoals hij zonder actief ingrijpen “zijn” pad bewandelde, zo zet zich dat voort in het lot dat hem voortsleept, echter nu zonder keus

De Drie geliefdes (of 3,5 als je de verpleegster Wen Niao meerekent) in het leven van Dai Wei; lulu, A-Mei en Tian Yi lopen als een rode draad door het boek en spelen een belangrijke rol in zijn leven. Dit geeft het geheel een persoonlijk accent. Ze komen op verschillende momenten steeds terug in zijn leven.

Verder is hij een Student natuurwetenschappen, dat zie je terug in de medische termen die regelmatig gebruikt worden om bepaalde fysieke en emotionele gewaarwordingen te duiden. Ondanks mijn zeer beperkte kennis op dit gebied (en ik uit nieuwsgierigheid af en toe de betekenissen opzocht) stoort het niet daar het op een poëtische manier ingezet wordt. Dat op zich is al een bijzondere verbinding.

Ook heb ik me regelmatig tussendoor online verdiept in de geschiedenis van China. Met het Tiananmenprotest was ik wel bekend, zij het niet onder die naam, maar wel middels het wereldwijd verspreide beeld van een man die op het plein voor de hemelse vrede recht voor een colonne tanks stond en ze tegenhield. Echter, de protesten daaraan voorafgaand, de wirwar aan leiders, de werkkampen, de ontelbare executies etc. Zijn gegevens die bij mij voor het eerst als zodanig binnenkomen, heftig. Gelukkig niet alleen bij mij. Ook Dai Wei groeit in zijn besef van deze misstanden en beziet zijn omgeving en de mensen daarin met andere ogen. een proces dat van toegevoegde waarde is in het verhaal.

En ook nu weer lijken de jongeren in Beijing een zeer beperkt besef te hebben van deze redelijk recente geschiedenis:

“the systematic erasure of the event from public consciousness as the hardliners in the government consolidated their victory. Participants were imprisoned, their families purged, some allegedly beaten to induce amnesia. Mention of the troops' massacre of unarmed civilians remains forbidden, as does all reporting that differs in any way from the official version. Many young people in China know nothing about the events at all (the iconic "tankman" images drew a blank recently among Beijing University students)”

Bron: the Guardian

Maar misschien is het zoals het boek stelt op p695

“Niemand praat meer over de Tiananmenprotesten ,of overheidscoruptie. De Chinezen zijn er heel goed in om grote problemen tot kleine te reduceren en kleine tot helemaal niets, zoals dat wel wordt gezegd. Het is een overlevingskunst die ze in de loop van duizenden jaren hebben ontwikkeld.”

Wat me brengt op de titel van het boek Beijng Coma. Was het in dit boek Dai Wai, de coma patiënt, maar met een alerte geest. Dan is het in het hedendaagse Beijing, de jeugd die, tot voor kort, in een comateuze staat verkeerde, waarbij China het actieve lichaam vertegenwoordigd. Of, verkeren de politiek leiders in een coma waaruit ze moeten ontwaken?

Al met al is het beeld dat ik al lezende krijg van de Chinezen (van met name uit het noord-westen) niet bepaald positief en soms ronduit ontstellend. Van kleine cultuurgestuurde gedragingen (spugen op de grond in een restaurant, of met een servetje het zweet onder de oksels vegen en op de grond gooien in een eettentje) tot aan regelrechte onmenselijkheid door het collectief, maar zélfs ook in huiselijke kring en dat in een redelijk recente geschiedenis.

Maar wat is dat toch met het boek van bergen en zeeën dat steeds aangehaald wordt? Daar ben ik even ingedoken en dit boek bestaat dus echt! De klassieker van bergen en zeeën of Shan Hai Jing, voorheen bekend als de Shan-hai Ching, is een klassieke Chinese tekst en een compilatie van mythische geografie en beesten. Verder is het 't favoriete boek van Dai Wei, maar wat is de toegevoegde waarde vraag ik me steeds af. Ik kom tot de conclusie dat het een bizarre fantasiewereld tegenover een bizarre werkelijke wereld vertegenwoordigd. Al doet de tekst op p804 weer anders vermoeden.

“op mijn reizen door mijn lichaam heb ik ontdekt dat alle wonderen die in het boek beschreven worden binnen in mij bestaan: de bergtoppen en moerassen , de ertsen onder de grond, de bomen die tot in de wolken groeien en de vogels met negen koppen.”

Maar soms lijken de teksten uit het boek van Bergen en Zeeën op metaforen voor mensen en omstandigheden in zijn leven. Bijvoorbeeld in de volgende tekst:

“Er is een vogelsoort met maar één vleugel en één oog. Het mannetje en het wijfje kunnen slechts samen vliegen.”

Ik heb het vermoeden dat A-Mei, gereïncarneerd als vogeltje aan het ziekbed van Dai Wei verblijft. Het vogeltje verliest een voor een z’n veren. Het kan niet meer vliegen.

En dan is er nog de brief...Van wie zou die zijn? En wat zou erin staan? Dit blijft een vraag. En ook het boek eindigt met een vraag. Als lezer blijf je na het sluiten van het boek dan ook nog een tijdje door mijmeren.

Overigens de laatste anderhalve pagina zetten tot denken aan. Wat gebeurt hier opeens? Moet ik misschien deze afsluitende woorden achterstevoren lezen zoals p805 suggereert:

“Ik weet nu dat je achterwaarts moet reizen om de ziel te bereiken.”

En komt Dai Wei werkelijk tegelijk met het millennium weer tot leven? Juist wanneer hij eindelijk klaar is om uit het graf van vlees te breken en zijn geest in het licht te laten versnipperen. (P830) Is dat wat er voor nodig was? Moest hij eerst met terugwerkende kracht zijn leven beschouwen? Moest hij er eerst klaar voor zijn om het leven los te laten?

You tell me!