Auteur

Günter Grass is een Duitse schrijver van Duits-Kasjoebische afkomst. Het Kasjoebisch is een slavische taal die gesproken wordt in het Noord-Polen. In het boek De blikken trommel komt dit geregeld terug. De auteur is in april 2015 overleden. Hij heeft in 1999 de Nobelprijs voor Literatuur ontvangen en dat heeft hem een plaatsje in mijn mini-challenge opgeleverd.

Günter Grass lokte met zijn boeken discussies uit over de verantwoordelijkheid van de misdaden van het derde rijk. Dat lokte nog meer discussies uit toen hij in 2006 zelf aangaf lid te zijn geweest van de Waffen-SS waardoor de aanklachten in zijn boeken nogal hypocriet overkwamen.

De blikken trommel is een van zijn eerste bekende werken.

Beginzin

"Ik geef toe: ik ben patiënt in een psychiatrische inrichting; mijn verpleger let nauwkeurig op mij en verliest mij nauwelijks uit het oog; want in de deur zit een kijkgat en het oog van mijn verpleger is van dat soort bruin dat mij, de blauwogige, niet kan doorzien. "

Oskar, de verteller van het verhaal geeft in de openingszin al aan dat hij misschien als verteller niet betrouwbaar is.

Verhaal

Oskar Matzerath zit in een psychiatrische inrichting en vertelt het verhaal van zijn leven. Hij begint met zijn grootmoeder Anna Bronski met haar vier rokken en zijn grootvader Koljaitsjek. Hij vertelt hoe zijn moeder verwekt is onder die rokken. Het gaat al snel door naar zijn eigen vader Matzerath of is die vader toch Jan Bronski? Het is niet helemaal duidelijk wie eigenlijk de vader van de kleine Oskar is. Net zomin is het later duidelijk wie de vader van Kurtje is, is dat Oskar zelf of is dat dan weer Matzerath? Het loopt allemaal door elkaar in het geheugen van Oskar.

Toen Oskar geboren werd beloofde zijn moeder dat hij op zijn derde verjaardag een trommel zou krijgen. Die trommel vormt een rode draad door het verhaal. Trommel na trommel trommelt Oskar kapot. Probeert iemand de trommel af te nemen, dan begint hij te schreeuwen op een bepaalde toonhoogte waardoor alles van glas springt, glazen in kasten, brilglazen, ruiten, het maakt niet uit. Oskar maakt daar op een bepaald moment ook wel misbruik van. Hij gaat niet naar school en krijgt les van een buurvrouw.

Toen Oskar drie was is hij gestopt met groeien, het lijkt alsof dat zijn beslissing was, maar om die toch een medische reden te geven, valt hij expres in het keldergat dat zijn vader open heeft laten staan. Pas nadat zijn vader overlijdt, neemt hij zich voor dat het nu wel lang genoeg geduurd heeft en gaat hij weer wat groeien. Heel raar om te zien dat hij dat zogezegd zelf kan regelen.

Oskar wordt een puber en krijgt seksuele gevoelens. Hij merkt dat hij een derde kleine trommelstok heeft en gebruikt die dan ook. Niemand heeft dat door want iedereen beschouwt hem als een klein kind naar de gestalte die hij heeft. Zijn moeder overlijdt kort na een vreemd uitstapje naar zee en een verhaal over een paardenkop. Oskar ontmoet enkele circusartiesten, ook dwergen en hij sluit zich korte tijd bij hen aan, maar niet te lang want hij wil zijn eigen zoon, Kurt een trommel geven voor diens derde verjaardag. Hij wil de traditie voortzetten, vraag is of de kleine Kurt dat wel wil.

De tweede oorlog komt eraan en het gezin Metzerath-Bronski kan behoorlijk overleven van de kruidenierswinkel en van de zwarthandel. Zijn vader staat aan de kant van de Duitsers en wanneer de Russen de stad binnenvallen wil de man nog snel zijn lidmaatschapspeldje doen verdwijnen. Dat lukt niet zoals het moest en de man overlijdt.

Daarna gebeuren er allemaal vreemde dingen met Oskar, hij vertrekt met zijn tweede moeder Maria en zijn broertje Kurt (of is het toch zijn zoon) naar het westen, naar Dusseldorf. Daar voert hij verschillende jobs uit, hij is model bij de kunstacademie, is steenhouwer gespecialiseerd in letters, cijfers en fijne inscripties, doet weer wat zwarthandel, wordt jazzmuzikant. Het is in zijn laatste job dat hij opgepakt wordt voor moord en in de psychiatrische instelling opgesloten wordt. Of hij daar nu terecht zit of niet, dat maakt hem niet uit want hij wil er eigenlijk niet uit.

Beoordeling

Het is een boek met een vreemd verhaal, maar wel met erg mooie beschrijvingen, goed gevonden vergelijkingen. Denk maar aan dat verhaal met die vier rokken van zijn grootmoeder, of het verhaal van de uien. Het boek leest een beetje als een verhalenbundel, maar die verhalen hangen wel allemaal aan elkaar. Af en toe is het saai en is een hoofdstuk moeilijk door te komen, maar in het algemeen is het een mooie leeservaring met de nodige humor en ironie.

Het onvermogen van Oskar om ondanks zijn gestalte kind te blijven speelt hem erg parten. Hij is eigenlijk bij momenten een heel egoïstische en egocentrisch kind dat altijd zijn zin moet krijgen en met zijn trommel zijn omgeving manipuleert. Hij heeft ook een enorme obsessie met verpleegsters en alles wat op een rood kruis lijkt of hem daaraan doet denken, het is bijwijlen pervers.

De kinderjaren van Oskar spelen zich af in Danzig, het huidige Gdansk in Polen, precies daar waar ook Günter Grass is opgegroeid. Het is dan ook geen toeval dat de kleuren van de trommel rood en wit zijn, de kleuren van de Poolse vlag.

3 1/2 *