De oorlog van het einde van de wereld was niet ter beschikking in de bibliotheek in het gedeelte waar ik zelf mag rondstruinen. Het lag in het magazijn. Ik weet niet wat ik me daarbij moet voorstellen, maar ik heb de indruk dat de oudjes daar terechtkomen. Om zo'n boek te bemachtigen, moet je het persoonlijk vragen aan een medewerker en die gaat dat oudje dan speciaal voor jouw halen. Ik vroeg het aan een jongeman en hij kwam eerbiedig en bijna brevierend met het boek in zijn handen terug. Terwijl hij het me overhandigde, sprak hij de openingszin uit en wenste me veel leesplezier, maar zei hij, met zo'n openingszin zit dat wel goed.

                "De man was zo lang en zo mager dat het leek alsof je hem altijd en profil zag."

Daarna sprak hij me nog eens aan en vertelde me dat hij probeerde van iedere Nobelprijswinnaar voor Literatuur minstens een boek te lezen. Ik vertelde hem van de mini-challenge die ik gemaakt had op Hebban.nl over Nobelprijswinnaars. Het is dat ik niet zo romantisch aangelegd ben, maar anders had er hier zeker iets moois gebloeid.

Het boek was inderdaad een oudje, gelige bladzijden met hier en daar een kreukel en een scheur, een gerafeld leeslint, enkele bladzijden met plakband hersteld, kortom een boek dat veel ter hand genomen is, dat wat meegemaakt heeft. Op de rug een etiket: magazijn. Na het lezen zal het hier terug in verdwijnen en dat is jammer want dit boek is helemaal niet oudbollig of uit de tijd. Je leest er niet aan af dat het zich eind negentiende eeuw afspeelt.

Auteur

Ik ken de schrijver van naam, maar had nog nooit iets van hem gelezen.
Mario Vargas Llose is een Peruaanse schrijver die in 2010 de Nobelprijs voor Literatuur won. De oorlog van het einde van de wereld schreef hij in 1981 en was bedoeld als historische roman, gebaseerd op waargebeurde feiten in Canudos op het einde van de 19de eeuw.

Samenvatting

Het verhaal speelt zich af in Brazilië, eind negentiende eeuw. Als gevolg van rampen, zowel droogte als ziektes, is het in het binnenland moeilijk overleven. De slavernij is net afgeschaft, de aristrocatie in de hacienda's nemen de slaven nu in dienst als arbeiders, maar of ze zoveel beter af zijn is nog maar de vraag. De monarchie is afgeschaft en de republiek opgericht. Kerk en staat zijn gescheiden en dat heeft zo zijn gevolgen. Een burgerlijk huwelijk is mogelijk, er moeten belastingen betaald worden.

 
Een groep mensen onder leiding van de Rechtvaardige, zwerven door de sertão's, brengen het geloof onder de mensen, nemen ze mee op sleeptouw uit de miserie. Na een tijdje vestigen ze zich op een vaste plaats, meer en meer mensen sluiten zich aan. Een sekte worden ze genoemd. Ze leven van wat de natuur hen geeft, maar eigenlijk ook van chantage van de eigenaars van de hacienda. Als je ons de oogst en de dieren niet geeft, branden we uw eigendom af.

 
De roep in het land om af te rekenen met deze afvalligen wordt groot. Tot twee maal wordt een legereenheid eropaf gestuurd, iedere keer worden ze in de pan gehakt. Al snel zijn er geruchten dat er een buitenlandse mogendheid wapens levert, hulp verleend.
Het leger wil geen gezichtsverleis lijden en gaat er een derde keer op af, met groot geschut.

 
Oorlog blijft niet uit. Voorafgaand aan de gevechten en ook tijdens de gevechten leren we de mensen kennen. Gewone mensen, mensen met een afwijking die nergens anders terecht kunnen, ex-slaven, criminelen. Ieder heeft zijn verhaal om zich aan te sluiten bij de groep.

Beoordeling

Dit boek is echt wel een episch lang verhaal. Het deed me qua sfeer denken aan boeken als Honderd jaar eenzaamheid van die andere Nobelprijswinnaar Gabriel Garcia Marquez. Verder kwam de droogte, eenzaamheid en troosteloosheid van de sertão me bekend voor dankzij het boek Schuim der aarde van Roxane van Iperen.

Er is een enorme tegenstelling tussen de aristocraten, de adel en nobel, de eigenaars van hacienda's en de werkende mens, de arbeiders, het gepeupel. De slavernij mag dan wel afgeschaft zijn, maar dat is er niet altijd aan te merken. Verder blijkt maar weer eens dat vrouwen helemaal geen rechten hebben behalve het recht om hun man altijd bij te staan zonder vragen te stellen of iets in vraag te stellen, voor het eten te zorgen en de kinderen, een vrouw is een gebruiksvoorwerp.

Corruptie, machtsmisbruik en leugens zijn van alle tijden en dat is ook hier niet anders. Mogelijks komt het bij de bovenlaag nog meer voor dan bij de onderlaag. De rijken hebben eigenlijk geen redenen om te liegen en bedriegen want ze kunnen vanzelf al overleven. De armen kunnen soms niet anders indien ze willen overleven.

Wat bezielt een mens om een ander die het goed kan uitleggen en alles doet onder het mom van de Heer vraagt het of zegt dat het zo is, om zo'n charismatisch figuur te volgen. Is het enkel om uit de eigen situatie te ontsnappen? Helpt het honger voorkomen, brengt het je terug op het rechte pad? Worden ze er op de lange duur niet slechter van want wie wil nu in een oorlog zonder einde gestort worden, een oorlog waar altijd alleen maar verliezers zijn? Al die beloftes om naar de hemel te gaan, komen die ook met garanties? Neen, niemand die het weet maar velen die erin geloven.