Kamer in Oostende is het meest recente boek van Koen Peeters (1959). Hij is een veelbekroond auteur die onder meer Grote Europese Roman  en De mensengenezer  schreef. Dit boek speelt zich af in Oostende. Jan en Ine gingen al lezend met hem mee en genoten. Hieronder volgt het verslag van deze buddyread.

Waarover gaat dit boek?

Ine: In Kamer in Oostende volgen we op het eerste gezicht twee hoofdpersonages, Koen Peeters, auteur, en Koen Broucke, kunstschilder en musicus. Maar eigenlijk zijn het er vier: ook de stad Oostende en de zee, die een paar maal in het boek zelf aan het woord is, spelen een erg belangrijke rol. Koen Peeters, die regelmatig in Oostende komt, ontmoet tijdens een van zijn tochten door de stad per toeval Koen Broucke. Ze worden vrienden en spreken met regelmaat af in hun geliefde stad aan de zee om er het ‘perspectivisme’ te beoefenen. De term komt van Nietzsche en het komt erop neer om vanuit het perspectief van anderen te kijken naar grote en kleine feiten uit de geschiedenis. Via toevallige en minder toevallige ontmoetingen tijdens lange wandelingen door de stad, beschrijven ze op deze manier een geschiedenis van Oostende en van een pak bekende levende en overleden inwoners zoals de kunstenaars Ensor en Spilliaert. Ook wordt benadrukt dat Oostende een stad is die steeds weer verandert, altijd zijn er bouwwerven en kranen te vinden, maar die toch zijn eigenheid behoudt. We maken kennis met de O.O.T, de Onvoltooid Oostendse Tijd. En met het licht, het licht vol parelmoer. 

Jan: Voor mij is Kamer in Oostende een lofzang op Oostende én aan de vriendschap. Twee hoofdpersonages ontmoeten elkaar in Oostende. Ze gaan er heen om de hectiek van alledag te ontvluchten, de een vanuit Brussel, de ander vanuit Antwerpen:

Als ik naar de kust rijd, waait de werkdag zo zalig weg.

Ze putten uit hun bezoeken aan Oostende nieuwe kracht, keren terug naar huis, totdat ze de stad en de zee weer ‘nodig hebben.’ De ik-figuur kun je zien als het alter ego van de auteur. De ander is Koen Broucke (in de roman Broucke genoemd omdat twee ‘Koenen’ verwarrend is bij het lezen). Schrijver en schilder gaan op ontdekkingstocht door Oostende. Ze komen regelmatig voor een dag of twee in de stad, huren er een hotelkamer en laten het toeval een rol spelen. Het is alsof de verhalen op straat liggen. Ze wandelen door de stad, bezoeken plekken waar ze zelf ooit waren, lopen dus hun eigen geschiedenis na, ontmoeten zo onverwachte mensen. Maar ik zie ook de zee als personage. De zee neemt ook een aantal keren het woord.

Ik zie jullie daar de hele tijd lopen: het schrijvertje, het schildertje. Ik kan jullie amper uit elkaar houden. En maar kijken.

Waarom trok dit boek ons aan?

Ine: Dit leek me om meerdere redenen een erg aantrekkelijk boek. In de eerste plaats omdat het boek over Oostende gaat, een stad waar ik graag en vaak kom. Een tweede reden is de auteur, Koen Peeters. Al een hele tijd heb ik boeken van hem op mijn wil-ik-lezenlijst staan, maar het was er nog niet van gekomen om iets van hem te lezen. Bovendien is er de bijzondere combinatie van een auteur en een kunstschilder die samen het verhaal maken. En wat het helemaal mooi maakt, is dat het boek ook gaat over bekende inwoners van Oostende, onder wie veel kunstenaars en schilders.

Jan: Zo eens per jaar kom ik in Oostende. Ik bezoek daar dan een bevriende galeriehouder. Eerst een kopje koffie drinken, een filter, in Brasserie Du Parc, helemaal in de stijl van de art deco. En ’s avonds een bezoekje brengen aan La Fayette, een heerlijk café. Verder op kunsttocht, lekker zitten op een bankje op de boulevard. Ik hoopte in dit boek veel te herkennen van mijn bezoekjes. En ik werd getriggerd door de cover.

Een eerste indruk van het boek en de cover?

Ine: Een eerste blik op het boek is al voldoende om te weten dat dit geen alledaags boek wordt. Op de cover prijkt een werk van Koen Broucke, een zeezicht of marine waarin blauwe en paarse tinten overheersen, maar worden doorbroken door een feller roze en rood.

Al bladerend door het boek valt het meteen op: er staan ook afbeeldingen binnenin. Het zijn vooral nog meer marines van Broucke, de zee is erg bepalend in dit boek. Maar hier en daar zijn er ook andere prenten. Het boek is opgebouwd uit 34 korte hoofdstukken – iets dat betekenisvol zal blijken.

Jan: Alles klopt aan dit boek. Wat gladder papier, fijn gebonden zodat je niet meteen een vouw in de rug van het boek krijgt (aan zo’n vouw heb ik toch een hekel!), de afbeeldingen van de schilderijen die tekst en beeld tot één geheel maken. Die marines zijn zo mooi. Het was even zoeken naar de structuur in het boek. Het lijkt allemaal zo toevallig wat passeert, maar er zo goed over nagedacht. Deze zin vat het voor mij wel samen:

Wij bladerden door de stad, alsof zij zichzelf in stapeltjes had klaargelegd voor ons. (…) Broucke keek naar de ruimtes, sferen en zocht daarvan de geschiedenis, terwijl ik (Peeters) de geschiedenis vooral wilde horen in woorden. (…) Wij komen Oostende schilderen.

Ine: De goede verstaander heeft het al door, het boek op de afbeelding is niet dat van Jan, maar mijn exemplaar...

Hoe leest het boek?

Ine: Kamer in Oostende is vlot geschreven en aangenaam om lezen. Er zijn telkens korte hoofdstukjes waarin we de hoofdpersonen kunnen volgen. Het fijne is dat we zowat heel Oostende rondwandelen, vele fijne plekken herkennen of leren kennen, en ondertussen vanuit het perspectief van bekende en onbekende Oostendenaars kijken naar de grote en kleine geschiedenis van de stad. Heel wat overleden grootheden komen daarbij aan bod. Het gaat om kunstenaars zoals Ensor, Spilliaert en Permeke en schrijvers als Joseph Roth, Stefan Zweig, Paul Snoeck, Hugo Claus en Gaston Duribreux.

Eindelijk begin ik de bezoeken aan Oostende te begrijpen. Als anderen uit de tijd stappen, kunnen wij even lopen in die verdwenen tijd. Dit tragische, romantische spel, dit valsspelen met zachte, terugdraaiende horloges, hebben wij samen nodig. Het zuivert ons van de somberheid.

Jan: Peeters laat de taal zingen. Het boek is in een soepele stijl geschreven. Maar lees het niet te vlug, want dan ontgaan je de details. De terloopse opmerkingen hebben een duidelijke functie in het verhaal. En het gaat niet alleen over bekende en onbekende Oostendenaars, zoals Ensor (bezoek zijn museum eens), Spilliaert en Permeke. Hugo Claus wordt wel opgevoerd, maar ik mis diens vriend Roger Raveel, die in Oostende een appartement had aan de zeedijk en die het pand van het loodswezen op indrukwekkende wijze heeft beschilderd. En er varen drie ponten door de haven, die met zijn werk beschilderd zijn. Maar Oostende heeft zoveel te bieden, is zoveel meer dan een badplaats. En altijd is er die zee en krijsen de meeuwen. 

Wat vind je van het spel met feit en fictie?

Ine: Ik heb het moeilijk met boeken – en er zijn er momenteel veel – waarin bestaande figuren in boeken handelingen doen die niet geheel met de werkelijkheid overeenstemmen. Over wie echt bestaat of bestaan heeft, wil ik  graag ‘de waarheid’ meekrijgen en niet de fantasie van een schrijver. In dit boek gebeurde het op een erg respectvolle manier, dat waardeer ik – er zijn boeken waarin het wel anders is. En bovendien noemt Koen Peeters niet iedereen bij naam en voornaam, de lezer moet af en toe een beetje gissen over wie het gaat. In het nawoord wordt iedereen dan wel genoemd, maar daar geeft de auteur ook eerlijk mee dat niet alles klopt, dat het feit dat personages de naam dragen van echte mensen, niet betekent dat ze het ook echt zijn, dat hij vaak overdreven en gelogen heeft, dat het fictie is…

Jan: Ik geniet daarvan. Het is ook een biografie van de stad. Het is een roman en in een roman gaat het om verbeelding, moet je zelf aan het werk. Ik word hier wel blij van en ga dan ook meteen op zoek. In de serie Privé Domein is ooit een boek van Roth en Zweig verschenen. Dat wil ik dan lezen, ik wil hen beter leren kennen. Gaston Duribreux kende ik niet, maar hij was toch wel een belangrijk persoon in zijn tijd. Hij ontving de hele redactie van Dietsche Warande & Belfort. Dan zoek ik dat weer op. Xavier Tricot is dé Ensor-kenner en schonk een deel van zijn privékunstcollectie aan de stad. Opzoeken. En zo ging het maar door. Maar ik ben me ook gaan verdiepen in het leven en werk van Broucke. Of het waar is of niet vind ik niet zo belangrijk. Ik ga op zoek naar nieuwe werelden. Bovendien is dit boek ook een ode aan de vriendschap.

Ken je de stad eigenlijk?

Ine: Ik kom regelmatig in Oostende. Het is dan ook een meerwaarde om de plekken die in het boek aan bod komen, ook ‘te zien’. Dit is natuurlijk het makkelijkst voor de toeristische trekpleisters en de cultuurhuizen. In het boek worden enorm veel bestaande, al verdwenen én fictieve hotels genoemd, daarvan heb ik er nog maar een paar uitgeprobeerd. Ik sta er wel van versteld hoe groot het aanbod is en ik ben van plan om ook eens een onbekende kamer in Oostende te boeken. Dat er veel boeken te vinden zijn in Oostende, dat was me ook al bekend. Ik kan Oostende moeilijk verlaten zonder eens bij de vermaarde boekhandel Corman en daarna ook even de tweedehandsboekhandel De witte zee te passeren. In een paar van de verkoopzalen ben ik ook al binnengestapt, maar dat het er zoveel zijn, dat wist ik niet. Het lijkt me een leuk idee om af en toe met dit boek in de hand op verkenning te gaan in de stad.

Jan: Ook ik heb regelmatig ‘een kamer in Oostende’ geboekt. Het leuke is dat ik in een aantal hotels die in het boek staan ook gelogeerd heb. Dus eigenlijk net als Peeters en Broucke. De laatste keer was ik in het hotel waarin destijds de vrouw van een Waals politicus vermoord was. Het hotel heeft een andere naam gekregen en toen ik vroeg of de kamer nog in gebruik was waar het drama zich afgespeeld had hulde men zich in stilzwijgen. En ik heb natuurlijk ook het atelier van Permeke in Jabbeke bezocht, zo mooi beschreven in Kamer in Oostende. Ik weet me nog goed te herinneren dat mijn echtgenote en ik gingen eten in Fort Napoleon: een heerlijke ervaring. Maar ook dat restaurantje aan de haven, dat nu niet meer bestaat. Je kon er alleen vis en frieten eten. De flesjes bier moest je zelf openmaken. Maar lekker!! De eerstvolgende keer neem ook ik het boek mee naar de stad.

Muziek

Ine: In het boek wordt vaak verwezen naar muziek, maar tijdens het lezen moest ik steeds ook weer aan twee andere, niet-vermelde liedjes denken. Ze passen heel goed bij het boek, maar toch ook weer niet. Ze tonen deze troostende en sociale stad zoals die voor velen ook kan zijn: eenzaam, een aspect dat in dit boek wat onderbelicht blijft. De Oostendse zee heeft het talent om mensen met zichzelf te confronteren. Oostende is een bijzondere, maar geen makkelijke stad.

Kijk naar de beelden van de stad en luister even naar dit lied van Spinvis, Erik de Jong. Hij kwam als kind dikwijls op vakantie naar Oostende en komt er nog steeds vaak en graag. Ook hij ontdekte het licht van de stad. De clip Oostende toont een zoekende Erik de Jong tegen de achtergrond van een steeds veranderende stad - de kranen en bouwwerven ontbreken ook hier niet - , van mooie en minder mooie plekken. 

Het tweede lied is van Arno, een van de bekendste Oostendenaars, en ereburger van de stad. Deze rocker is net 70 geworden en hij schreef pas een mooi lied over zijn stad. In deze clip speelt de zee een hoofdrol, een lied vol melancholie en nostalgie: Oostende, bonsoir. 

Jan: Ik weet dat Laurentius van Acker liedjes over Oostende maakte. Wie u wat de maole is? De ferry die van Oostende naar Dover vertrok. Het echte Oostends versta ik heel moeilijk. 

Tom America, uit Tilburg, vlakbij mijn woonplaats heeft ook een muziekstuk gemaakt over Oostende, Ode aan Oostende. Hij laat Oostendenaars vertellen en sampelt de woorden tot een compositie. Het is niet meer dan een klein stukje van deze compositie. Ik heb het ooit live gehoord: zo mooi!!

Ensor was trouwens ook componist. Hier hoor je Valse Caprice en Marches des rotariens.

Waardering

Ine: Dit boek krijgt van mij 4 sterren. Ik vond het prachtig om te lezen, het was een ware ontdekkingstocht door Oostende door de ogen van Koen en Koen. Dat het geen 5 sterren geworden zijn, komt voornamelijk door het vermengen van feit en fictie. Ondanks de respectvolle manier waarop het gebeurd is, heb ik het daar moeilijk mee. 

Jan: Volmondig vijf sterren. Wat heb ik ontzettend genoten van dit boek. Ik heb Oostende op een andere manier leren kennen. Het lijkt allemaal zo terloops deze roman, maar niets is minder waar. Over alles is nagedacht. Zo is het aantal hoofdstukken niet toevallig vierendertig. Hôtel du Parc en Duribreux hebben er alles mee te maken. ‘Alles moet zijn getal hebben’, immers.  Oostende helpt de beide mannen keuzen voor hun toekomst te maken. En de zee zag dit allemaal gebeuren. Als Koen Peeters en Koen Broucke een rondwandeling door de stad zouden geven zou ik daar zeker bij willen zijn. En dan afsluiten met een concert van Tom America. Zou een ster extra opleveren.

Ine: Jan, wellicht heb ik een gouden tip voor jou. Koen en Koen stappen voor radiozender Klara rond in Oostende en wij kunnen podcastgewijs mee! De hele zomer lang komt er elke zondag een klankfragment bij. 

Tekst: Jan en Ine

Banner: Anne Oerlemans

Bronnen:

• Filmpjes en muziek: YouTube.com
• Podcasts: Klara.be
• Foto's: eigen afbeeldingen Ine