Meer dan 5,2 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×

ILFU: Feminisme, Roth en Ferrante

op 23 september 2018 door

Het International Literature Festival Utrecht (ILFU) vindt plaats van 15 tot en met 29 september 2018 en is een productie van Stichting Het Literatuurhuis. In het gevarieerde programma is ruimte voor veel verschillende activiteiten, genres en samenwerkingen. Op 21 september bracht Anne een bezoek aan De avond van de roman, georganiseerd in samenwerking met De Groene Amsterdammer. Wat zij daar allemaal zag, hoorde en meemaakte lees je hieronder.

Door: Anne

De avond van de roman vond plaats in TivoliVredenburg en centraal stonden schrijvers uit verschillende delen van de wereld én klassiekers die ook vandaag de dag nog relevante inzichten bieden voor de wereld waarin wij nu leven. Hoewel er op de avond zelf weinig jongeren te ontdekken waren, opende ook Boekenweek voor Jongeren met de uitreiking van de Prijs voor het Beste Boek voor Jongeren.

Feminisme
Terwijl Wij zeggen hier niet halfbroer van Henk van Straten en The Hate U Give van Angie Thomas onder luid gejuich bekroond werden met deze ‘Beste Boek voor Jongeren’-prijs luisterde ik een verdieping lager naar een interview door Joost de Vries met Marja Pruis (recensent en redacteur bij De Groene) en Niña Weijers (auteur van De Consequenties) met als thema feminisme. Het feminisme is sinds de uitbarsting van de hashtag #metoo natuurlijk een beladen onderwerp, waar de bliksemschichten die vrijdagavond boven Utrecht te zien waren vanuit de foyer van het muziekgebouw een toepasselijk decor voor vormden.

ede7c0fd5d32d8db426f3d84fcd4ba3b.jpgMarja Pruis besprak de roman The First Stone (1995) van Helen Garner en Niña Weijers sprak over Le deuxième sexe (1949) van Simone de Beauvoir in het licht van het feminisme. Beide boeken zijn vandaag de dag nog heel interessant om met dat thema in het achterhoofd te lezen, maar het feminisme ontwikkelt zich samen met de maatschappij en neemt steeds andere vormen en manieren aan. Pruis geeft tijdens het interview aan altijd moeite te hebben gehad om zichzelf als feminist te bestempelen. Een –isme is volgens haar altijd beperkend, al kan het ook niet zo zijn dat er vrouwen bestaan die geen feminist zijn. Nu de term een ontwikkeling doormaakt, en niet meer zo’n ideologische connotatie heeft als vroeger wordt het makkelijker voor vrouwen om zich ermee te identificeren.

Het interview wordt naast deze pogingen tot definitie ook vooral gekenmerkt door stiltes. Op de vraag wanneer een roman feministisch is blijft het even angstvallig stil. Een sterke, denkende vrouw als hoofdpersonage, wordt er dan geopperd. Volgens Weijers is het treurig dat we daar in de literatuur inderdaad nog van opkijken en eigenlijk vindt ze ook dat we zo’n label niet op romans moeten willen plakken. “Een goed verhaal is dubbelzinnig en draagt nooit zo’n grote duidelijke boodschap uit.” Wel is er volgens Weijers tegenwoordig een groot feministisch bewustzijn bij Nederlandse schrijvers, zonder dat zij expliciet een feministische roman schrijven. Ook worden steeds meer teksten als volwaardige literatuur gezien, niet enkel meer de grote mannen uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis. Waar de boeken van Renate Dorrestein vroeger als typische vrouwenboeken gezien werden, worden ook deze tegenwoordig gewaardeerd als hoge cultuur.

In onze huidige tijd wordt echter alles geturfd waar het gender betreft en de vraag rijst of we niet een beetje doorslaan. Elke misser wordt onmetelijk uitvergroot in de media en daarop volgt vaak ook meteen een grote lynchpartij. Het feminisme is weer helemaal terug als strijd en het is wachten op de eerste #metoo-boeken die gaan verschijnen. Het bekendste voorbeeld daarvan is de miljoenendeal die Kristen Roupenian binnensleepte voor het schrijven van een verhalenbundel na haar verhaal ‘Cat Person’ in The New Yorker, over een uit de hand gelopen date. De bundel You Know You Want This zal in januari 2019 verschijnen.

Philip Roth
4b80e6142f7d8f4a5ded2df6e6cf2380.jpgNa een drankje in de gezellig ingerichte foyer, waar auteurs en lezers elkaar op een ongedwongen manier konden ontmoeten, bracht Theo Hakkert in gesprek met Ronald Giphart en Saskia van Schaik een eerbetoon aan Philip Roth. Van Schaik ontmoette Roth in 2001 toen ze de schrijver samen met Michaël Zeeman opzocht in zijn huis voor een gesprek. Zeeman is een van de weinige journalisten ter wereld die de auteur mocht interviewen. Het interview in de Pandorazaal werd aangevuld met beeldmateriaal van dit interview waarin Roth zelf aan het woord is. 

Een hoop gestuntel met de techniek mocht de pret niet drukken. Gipharts enthousiasme over de auteur van I Married a Communist en The Plot Against America is erg aanstekelijk. Roth was voor hem het venster waardoor hij buitenlandse literatuur ontdekte. Hoewel Roth duidelijk een hork is waar het interviews betreft – hij vraagt meerdere malen of de interviewer zijn werk wel gelezen heeft en jaagt mensen het liefst zijn huis uit- , is zijn werk prikkelend, grensverleggend en taboedoorbrekend. Giphart gelooft dat dat de reden is dat hij nooit de Nobelprijs heeft gekregen, hij ging daarvoor soms te ver over de grens in zijn proza. 

Elena Ferrante
334daeaf8cc9aa28fccee88de990bfe4.jpgTot slot gaan Joyce Roodnat, Marja Pruis en Liddie Austin in gesprek over de romans van Elena Ferrante. Het eerste deel is De geniale vriendin, door veel mensen gelezen en bejubeld. De drie dames zijn grote bewonderaars van Ferrante en hun enthousiasme wordt afgewisseld met fragmenten uit Ferrante Fever, een Amerikaanse documentaire uit 2017 over het succes van Ferrante. De boeken nemen je vier delen lang mee in een leven waarvan je niets afwist, maar wat je je toch goed voor kunt stellen. Het zijn intense romans over zelfverwerkelijking vs. Zelfvernietiging en ambitie. Over een vrouw die alleen wil zijn en tegelijkertijd constant de rivaliteit met haar vriendin benadrukt. De kwestie van identiteit is een belangrijk thema.

De vier boeken hebben volgens Roodnat allemaal een andere stijl maar vormen toch één verhaal, een eenheid. In deel één zien we een bijna extreem neorealisme, in het tweede deel zien we de problemen van mensen waar deel drie juist weer afstandelijk is, de beschrijvingen zijn daar bijna komisch en in deel vier schakelt Ferrante over op een bijna documentaire, non-fictie-achtige stijl. Centraal staat de vraag hoe je kunt verdwijnen. Hierin vallen auteur en personage heel erg samen.

De identiteit van de auteur staat namelijk al een tijd ter discussie, maar volgens Roodnat en Pruis doet het er eigenlijk niet zoveel toe, hoewel het wellicht nog knappere romans zouden zijn als zou blijken dat ze inderdaad door een man zijn geschreven. Pruis vindt dat de schrijver niet tussen de lezer en het boek moet staan, de lezer leest wat hij wil lezen en kan uit een verhaal halen wat hij of zij erin ziet. Tegenwoordig is het jammer dat het persoonlijke leven van aan auteur vaak belangrijker is dan het verhaal of het boek, hoewel ook daar steeds meer autobiografische aspecten in kruipen. Veel interviews met schrijvers over hun leven in de kranten maken dat je hun boek over datzelfde leven eigenlijk niet meer hoeft te lezen.

Deze twee zendelingen voor het werk van Ferrante – “Een lezer kan niet zonder” -, interessante discussies over feminisme en een ode aan Philip Roth vatten De avond van de roman goed samen, hoewel er natuurlijk nog veel meer programmaonderdelen waren. Een heerlijk onderhoudende avond waar we natuurlijk weer veel te veel leesinspiratie opgedaan hebben, maar met de komende regenachtige dagen is dat op zich natuurlijk geen bezwaar.



Reacties op: ILFU: Feminisme, Roth en Ferrante

Meer informatie

Gerelateerd

Over

Simone de Beauvoir

Simone de Beauvoir

Simone de Beauvoir (1908-1986) is een Franse schrijver, filosoof en feminist. Zi...

Philip Roth

Philip Roth

Philip Milton Roth (1933-2018) was een Amerikaans auteur. Hij werd geboren als k...

Elena Ferrante

Elena Ferrante

Elena Ferrante is het pseudoniem van een Italiaanse schrijfster, die ondanks haa...