Joost Swarte is een Nederlandse grafisch ontwerper, illustrator en architect. Niet alleen bekend in Nederland, maar ook ver daarbuiten. 

Tekst: Ellen
Banner: Anne Oerlemans

Het zijn niet zozeer zijn strips die hem die internationale bekendheid hebben opgeleverd, hoewel de wat ouderen onder ons zich wellicht Jopo de Pojo herinneren (en dan bedoel ik de strip, niet de pas verhuisde stripwinkel in Haarlem). En anders Anton Makassar, Katoen en Pinbal, De Blauwe Berbers, Caesar Soda, Toon en Toos, Brodeloos en/of Ben Cine? Nee, Swarte heeft zijn internationale bekendheid vooral te danken aan zijn werk als illustrator en architect. En hij is, zoals Joost Pollmann het omschrijft in zijn De stripprofessor, de geestelijk vader van de klare lijn:

In februari 1977 organiseerde de Rotterdamse Kunststichting de tentoonstelling Kuifje in Rotterdam, en bij die gelegenheid verschenen vier ‘schriften’ met omslagtekeningen van Joost Swarte. Het vierde cahier heette De Klare Lijn en op het omslag zien we professor Kuifje lesgeven aan enkele bekende tekenaars, onder wie Swarte zelf (toen nog met snor). De aanwijsstok van Kuifje gaat naar een schoolbord waarop een kaarsrechte lijn is getrokken van punt A naar punt B, met daarnaast een cirkelvormige inzet waarin een inktpot en een kroontjespen zijn getekend. Voilà, dit is het geboortekaartje van de term klare lijn, die in het Frans la ligne claire is gedoopt en in het Engels the clear line.

Joost Swarte werd geboren in 1947 in Heemstede en studeerde industrieel ontwerp aan de Academie voor Design in Eindhoven. Hoewel hij in de jaren zeventig bovengenoemde en andere strips maakte, en zijn strips in diverse kranten en tijdschriften te vinden waren, werd hij het meest bekend door de talloze tekeningen, postzegels, (reclame)posters, ansichtkaarten, lp- en cd-hoesjes, meubilair, glas-in-loodramen, muurschilderingen en natuurlijk zijn covers van bladen zoals Vrij Nederland, Humo en The New Yorker. Zijn werk is vertaald in het Engels, Frans, Spaans, Italiaans en Duits. 

Samen met Hansje Joustra richtte hij uitgeverij Oog & Blik op. De uitgeverij bracht onder andere zeefdrukken van Swarte en andere kunstenaars uit, maar ook graphic novels van - niet de minste! - Amerikaanse auteurs uit, zoals Art Spiegelman, Robert Crumb en Chris Ware. Inmiddels is Oog & Blik een imprint van De Bezige Bij geworden.

De Toneelschuur in Haarlem is een van de door Swarte ontworpen gebouwen. Om de hoek daarvan is het Johan Enschede Hof te vinden waar een enorm glas-in-loodraam bewonderd kan worden dat door Swarte is gemaakt.
Van alles wat hierboven staat is iets terug te vinden in de Rotterdamse Kunsthal. In het geval van grote ‘dingen’ gaat het natuurlijk om foto’s en andersoortige afbeeldingen. 

Wie Swarte niet kent als striptekenaar, architect, poster-, cover- en postzegelontwerper, kent hem wellicht als illustrator. Want - zoals ook al te zien is aan de afgebeelde cover van The New Yorker, is Swarte ook zeer actief binnen het literaire wereldje. Een van de grappigste/handigste/interessantste/nuttigste bijdragen daaraan is misschien wel het boek dat hij samen met Chistine Lewis maakte: Kop en Staart. Aan de hand van een simpel versje, en in navolging van Stijloefeningen van Raymond Queneau, behandelt Lewis op een grappige, nauwkeurige en begrijpelijke wijze allerlei literaire termen. Swarte maakte daar illustraties bij. Dat is onbegrijpelijk goed gelukt, want hoe illustreer je in vredesnaam termen als vertaling (zo dus), allegorie, expositie, aanname, enz? Nou, zoals Swarte dat dus gedaan heeft! 

Ten slotte (en dat slaat op dit artikel, niet op de talenten of het werk van Joost Swarte, want dat lijkt oneindig qua variëteit en kwaliteit) zijn er nog de prachtige geïllustreerde uitgaven van de Nescio-verhalen: De Uitvreter, Titaantjes en Dichtertje. Hier zijn voorbeelden te zien van die illustraties.

Het - zeer diverse en alleen al daarom zo interessante - werk van Joost Swarte is nog tot en met zondag 19 januari te zien in de Kunsthal in Rotterdam en - het mag duidelijk zijn - dat is een bezoek meer dan waard.

Bronnen:

• Lambiek.net
• Wikipedia
• De stripprofessor van Joost Pollmann
• De kunsthal: Joost Swarte overal
• De wereld van de Nederlandse strip van Kees Kousemaker en Margreet de Heer
• Moors magazine