Patronen herkennen. Als je heel veel boeken leest dan ga je dat bijna automatisch doen. Zo kan het gebeuren dat je na het lezen van meerdere romans van een auteur ontdekt dat bepaalde onderwerpen of thema’s telkens terugkeren. Bij Miriam Toews kom je dan uit bij haar persoonlijke leven. Zo stopt ze in elk nieuw boek iets van haar eigen ervaringen.

Door Lieke

Miriam Toews (1964) is een Canadese auteur. In 1996 is haar eerste roman gepubliceerd en inmiddels is ze al aan haar achtste boek toe. Ondertussen heeft ze een waslijst aan (Canadese) prijzen binnen gehengeld, maar hier is ze nog nagenoeg onbekend. Onterecht!

Mennonieten

Toews is opgegroeid in een strenggelovige Mennonietengemeenschap (vergelijkbaar met de Amish) in de Manitoba provincie in Canada. Op haar 18de heeft ze de parochie verlaten.

A Complicated Kindness

Het eerste boek van Miriam Toews dat ik in handen kreeg, was A Complicated Kindness. Op dat moment had ik nog nooit van de auteur gehoord. De roman lag op het Boekenfestijn (RIP) bij de ‘last copies’. Als je ooit bij het Boekenfestijn bent geweest dan weet je dat deze categorie een chaotische bende is, maar je kunt er vaak afgeprijsde pareltjes vinden. Omdat de rug een mooi streepjespatroon had, trok ik daar A Complicated Kindness uit een berg boeken. Toen ik ‘m eenmaal in mijn handen had, was duidelijk dat ik het boek mee naar huis zou nemen.

A Complicated Kindness (2004) gaat over de 16-jarige Nomi Nickel die samen met haar vader in een Mennonietengemeenschap in de Canadese provincie Manitoba woont. Drie jaar geleden zijn haar moeder en zus weggegaan. Nomi weet niet waarom of waar ze naartoe zijn.

“It’s hard to grieve in a town where everything that happens is God’s will.”

Dat probeert ze uit te zoeken terwijl ze samen met de andere tieners stilletjes de vele, vele regels overtreedt die de gemeenschap iedereen oplegt.

“That’s the thing about this town - there’s no room for in between. You’re in or you’re out. You’re good or you’re bad. Actually, very good or very bad. Or very good at being very bad without being detected.”

In deze roman, haar derde, grijpt Toews voor het eerst terug op haar religieuze verleden. Haar oordeel over de Mennonietengemeenschap is niet mals – “The town office building has a giant filing cabinet full of death certificates that say choked to death on his own anger or suffocated from unexpressed feelings of unhappiness” vertelt Nomi cynisch - al is ze nog opvallend beheerst in haar kritiek.

Irma Voth

Irma Voth (2011) – en Women Talking (2018), waarover later meer - spelen zich af in een Mennonietengemeenschap. In Irma Voth komt er een filmcrew naar het protestantse kerkgenootschap om een film over Mennonieten te maken. Deze roman is geïnspireerd op de ervaring van Toews tijdens het acteren in de film Silent Light (herkenbaar als de film-in-de-roman). Irma Voth, verstoten vanwege haar huwelijk met een Mexicaanse niet-Mennoniet die haar inmiddels verlaten heeft, wordt aangenomen als tolk en kok. Zo komt ze in aanraking met een wereld waarin mensen (lees: vrouwen) zelf hun lot bepalen. Haar jongere zus is eveneens geïntrigeerd.

Mentale gezondheid

Tot zijn zelfgekozen dood in 1998 leed Melvin Toews, de vader van de auteur, aan een bipolaire stoornis. Haar oudere zus Marjorie - Miriam heeft verder geen broers of zussen -nam haar eigen leven, in 2010.

Swing Low: A Life

Swing Low: A Life (2000) zijn memoires geschreven vanuit het perspectief van Melvin van de hand van Miriam. Het won verschillende prijzen voor de eerlijke, treffende beschrijving van zijn bijna dagelijkse strijd met depressie en angst. Aangezien haar vader altijd in de Mennonietengemeenschap is blijven wonen, vraagt ze zich af in hoeverre zijn hardvochtige geloof heeft bijgedragen aan zijn ziekte.

The Flying Troutmans

In The Flying Troutmans (2008) keert de 28-jarige Hattie terug naar Canada om haar zus te helpen. Min, verwikkelt in een levenslange worsteling met depressie, is opgenomen op een psychiatrische afdeling en haar twee kinderen hebben een voogd nodig. Hattie kan echter amper voor zichzelf zorgen, dus bedenkt ze een belabberd plan om hun vader op te sporen. Road trip!

All My Puny Sorrows

De link met het persoonlijke leven van Toews is makkelijk gelegd in de voorgaande roman, maar All My Puny Sorrows uit 2014 gaat nóg duidelijker over haar zus. Waar het mentale gezondheid aspect in The Flying Troutmans nog op de achtergrond blijft, treedt het hier op de voorgrond. Yoli is gescheiden, blut en maakt er een gewoonte van om op foute mannen te vallen. Haar zus Elfrieda is gelukkig getrouwd en een beroemde pianiste. Zij wil dood terwijl Yoli juist haar uiterste best doet om haar in leven te houden. Toch belooft Yoli dat ze Elf mee zal nemen naar Zwitserland – waar euthanasie legaal is – in de hoop dat haar zus hierdoor voorlopig geen nieuwe pogingen zal ondernemen om zichzelf van het leven te beroven. In de tussentijd moet ze iets verzinnen om Elfrieda helemaal van haar doodswens af te brengen. Toews beschrijft alles wat pijnlijk, lelijk en hartverscheurend is aan het houden van iemand die niet wil leven. Hoever wil je en kan je gaan om een geliefde te helpen?

Familierelaties

Romantiek speelt een ondergeschikte rol in het oeuvre van Toews – áls het al aan bod komt. Het is zelden meer dan een subplotje. Bij Toews zijn andere relaties veel belangrijker: die tussen ouders en hun kind(eren), en tussen zussen onderling. Terugkerende thema’s zijn personages die op zoek gaan naar hun ouders om hun eigen identiteit te bepalen en te weten waar ze thuishoren of personages die zich juist moeten ontworstelen aan de invloed van hun ouders en waar ze vandaan komen om erachter te komen wie ze zelf zijn. De zoektocht naar een ouder (meestal de vader) begint nogal eens met bedrog in een roman van Toews. 

Summer of My Amazing Luck

In Summer of My Amazing Luck (1996) gaan Lucy en Alicia, twee bevriende bijstandsmoeders, samen op pad om de vader van de tweeling van Alicia op te sporen. Ze baseren zich echter op de informatie uit brieven zogenaamd afkomstig van deze verdwenen vader, die in werkelijkheid geschreven zijn door Lucy. Hoe zal het aflopen met de enorme leugen van deze naïeve tienermoeder?

A Boy of Good Breeding

A Boy of Good Breeding (1998) is nog een graadje erger. De moeder van Hosea Funk, burgemeester van een klein stadje met 1500 inwoners, heeft hem verteld dat de premier zijn vader is. En wie zal er op bezoek komen als Algren gekroond wordt tot “smallest town of Canada”? De premier! Maar dan moet het inwoneraantal wel exact 1500 blijven. Hosea zet alles op alles om zijn vader te ontmoeten, ook al houden de mensen om hem heen totaal geen rekening met zijn verlangen. Knute en haar dochter komen opnieuw in Algren wonen (+2), de vriendin van Hosea wil graag met hem samenwonen (+1), een vrouw verlaat haar man (-1) en neemt hun drieling mee (-3) …

Women Talking

In Women Talking komen al deze elementen samen in een roman die gedeeltelijk gebaseerd is op een waargebeurd verhaal.

Na een jarenlange reeks verkrachtingen binnen een Mennonietengemeenschap zijn de daders overgeleverd aan de politie. Over twee dagen zullen ze echter thuiskomen om hun rechtszaak af te wachten. In de tussentijd moeten de vrouwen een plan van aanpak bedenken. Ze hebben drie keuzes geformuleerd:

1. Do nothing
2. Stay and fight.
3. Leave.

Door het gebrek aan steun vanuit de andere mannen in de gemeenschap beseffen ze hoe gevaarlijk het is om alles bij het oude te laten, dus de eerste optie is al gesneuveld voordat de beslissende vergadering begint.

Hun vergadering wordt geregistreerd door een man. De vrouwen hebben namelijk niet geleerd om te lezen of schrijven; dat laatste schooljaar is alleen voorbehouden aan jongens. De man die hen aanhoort en hun woorden op papier zet, is samen met zijn ouders geëxcommuniceerd uit de gemeenschap en na hun overlijden teruggekeerd. Hij is een buitenstaander, grotendeels vanwege het feit dat hij gevoelig is en werkzaam is als schoolmeester in plaats van agrariër. Omdat hij geen richting weet te geven aan zijn leven loopt hij rond met suïcidale gedachten. Vanuit zijn perspectief beleven we de roman.

De acht vrouwen uit twee families – Loewen (de meisjesnaam van de moeder van Toews) en Friesen - die debatteren over hun eigen toekomst zijn moeders, dochters en een nichtje. Ze bekommeren zich niet zozeer om hun eigen welzijn, maar dat van hun kinderen. Ze willen hun geloof niet afvallen, maar ze hebben genoeg van hoe ze worden behandeld binnen de geloofsgemeenschap. Er moet iets veranderen – en snel.

We are not members! she repeats. We are the women of Molotschna. The entire colony of Molotschna is built on the foundation of patriarchy […], where the women live out their lives as mute, submissive and obedient servants. Animals. Fourteen-year-old boys are expected to give us orders, to determine our fates, to vote on our excommunications, to speak at the burials of our own babies while we remain silent, to interpret the Bible for us, to lead us in worship, to punish us! We are not members, Mariche, we are commodities.

Toews schrijft met Women Talking misschien wel haar beste roman. Niet overtuigd? Lees mijn recensie en gaat dat lezen!

Heb jij al iets van Miriam Toews gelezen?