Het was wel een verrassing: de organisatie van een gloednieuw internationaal literatuurfestival, in Brugge dan nog wel. En met onmiddellijk een gevarieerd programma dat fonkelde van de grote, literaire namen, met in totaal maar liefst 80 auteurs en performers, die tien dagen lang kunnen gehoord worden doorheen deze historische stad. Het leek wel alsof Brugge opnieuw het culturele centrum van Europa was, net als in de 14e eeuw.

De openingsavond op 5 mei bracht niet minder dan acht gelauwerde internationale auteurs samen op het podium in een goed gevuld Concertgebouw. Die vrijdagavond, op de weg daarheen, liet de zintuiglijke werkelijkheid zich nog even goed voelen: het stof van de heraanleg van het plein ’t Zand kraakte onder de voeten, kermisgeuren en -geluiden draaiden in het rond en de Brugse horecazaken puilden uit van de afterwork- en andere gesprekken. De stad was in beweging en het vroeg wat inspanning om de tijdelijke tempel van de literaire verbeelding te betreden. Maar in de Concertzaal viel de rust over de bezoekers heen en maakte iedereen zich klaar voor een reis, met een reeks boeiende auteurs als begeleiders, doorheen hun ‘verhalen uit de grote stad’, het thema van de avond.

BRU·TAAL wil een festival zijn waarin ‘brute’ taal centraal staat: als kunst en als ‘brug’ naar de toekomst, vanuit een stad met een verhaal, zoals ‘Brugge’: het spelen met woord en taal zal dus zeker niet ontbreken. Op deze openingsavond werden de acht auteurs uitgenodigd, als prominente wereldburgers, om uit hun eigen werk voor te lezen, in hun eigen taal. De multi-instrumentalist Nathan Daems zorgde met zijn trio voor een begeesterende overgang tussen de verschillende verhalen en steden.

Cees Nooteboom, de meest gelauwerde auteur uit ons Nederlandse taalgebied, gaf ons een primeur en las een nog niet eerder gepubliceerde Nederlandse vertaling van zijn Duitse essay Ex Nihilo – Eine Geschichte von zwei Städten. Zijn inzichten zetten de toon voor de rest van de avond: “De stad is de verzameling van alles wat er ooit gezegd is.” of “De stad is een stenen boek.”

De Franse journalist, schrijver en essayist Christophe Boltanski legde in zijn fragment de nadruk op de mensen in de stad Parijs, die voor hem een plaats is vol jeugdherinneringen. Zijn debuutroman La câche (‘De schuilplaats’) geeft op die manier inzicht in zijn eigen familiegeschiedenis, vol markante personages.

De Frans-Senegalese Marie Ndiaye won in 2009 de prestigieuze Prix Goncourt in Frankrijk voor haar roman Trois femmes puissantes (‘Drie sterke vrouwen’). In Brugge las ze een stukje voor uit haar laatste werk Ladivine, een verhaal waarin eveneens drie vrouwen centraal staan en dat zich grotendeels afspeelt in Berlijn. Met haar vloeiende, sensuele taal geeft Ndiaye veel aandacht aan de zintuiglijke en vooral psychologische ervaringen van mensen in deze Duitse stad.

Ilja Leonard Pfeiffer is op zichzelf al een opvallende verschijning, maar op het podium, voorlezend uit zijn stads- en liefdesroman ‘La Superba’ (Librisprijs 2014) bracht hij het labyrint van de verleidelijke decadentie van Genua helemaal tot leven. Dit is een roman waarin deze broeierige, Noord-Italiaanse stad de absolute hoofdrol krijgt als decor voor het leven van het zoekende, dwalende hoofdpersonage.

De Italiaanse succesauteur Sandro Veronesi keerde vervroegd terug uit de Verenigde staten om in de Lage Landen aanwezig te zijn op de eerste editie van dit nieuwe literatuurfestival. Enige vermoeidheid was nog zichtbaar, maar zijn melodieuze Italiaans was krachtig genoeg om de innerlijke monoloog van zijn vertwijfelde  hoofdpersonage in de eeuwige stad Rome over te brengen. Terra rare (‘Zeldzame aarden’) won vorig nog de Europese Literatuurprijs.

Met Adriaan van Dis trokken we weg uit Europa en stortten we ons in de veelkleurigheid van Afrika. De Zuid-Afrika boeken is een recent verschenen verzameling (reis)romans, verhalen en essays. Van Dis dompelde zich in de jaren zeventig onder in de taal en dynamiek van het leven in zuidelijk Afrika, nog in volle Apartheid. Hij las een fragment voor waarin het kapotgeschoten Maputo, de hoofdstad van Mozambique, een politiek instrument was op het internationale strijdtoneel ten tijde van de Koude Oorlog.

De in het Frans schrijvende auteur Boualem Sansal kreeg de voorbije jaren veel aandacht in de Europese literaire wereld, maar zijn boeken zijn verboden in zijn geboorteland Algerije. Zijn laatste werk 2084. La fin du monde (‘2084. Het einde van de wereld’) bezorgde hem de ‘Grand Prix du roman de l'Académie française’. Hierin verbeeldt hij een toekomstige stad als kolossaal religieus centrum, een stad die de individuele mens overstijgt.

De Palestijnse dichter en toneelschrijver Ghayath Almadhoun werd geboren in een vluchtelingenkamp in Damascus. Hij verblijft momenteel in ballingschap in Zweden en mocht de avond in Brugge afsluiten met zijn indrukwekkende prozagedicht De stad (uit de bundel Weg van Damascus), dat hij op een indringende manier in het Arabisch voorlas, vol heimwee naar een stad die er nu niet meer is. “De stad lijkt op rimpels, in elkaar geplooid als de lichamen van de mensen die zijn vergeten in de cellen van de Derde Wereld, uitpuilend als een doorboorde herinnering, opvallend als de kleren voor een feest, schaamteloos als de draden van een Perzisch tapijt.”

Elk van deze lezingen leidde ons niet alleen naar een nieuwe stedelijke omgeving, maar bracht ons ook binnen in een andere betekenis van de stad: als literair personage, als decor, als muze of kunstobject, als fotoalbum vol herinneringen, als vriend of vijand, als bron van leven of speelbal van het noodlot, als strijdtoneel of als veilige haven. De avond vormde zo de proloog van een gevarieerd, verdiepend literair programma dat nog tot en met 13 mei zal lopen. (https://www.brutaalbrugge.be/programma/).