Alsof je over een racebaan scheurt die je zelf hebt ontworpen

Over Bidden en vallen

Hij is zo dichtbij; hij kan het bijna aanraken. Tom Kuiper, accountmanager van het luxe horlogemerk Omega, moet een succes zien te maken van zijn zakenreis naar Hongkong. Dan komt alles goed. Dan kan hij eindelijk bedaren en misschien weer eens lief zijn voor zijn gezin. Maar op een warme zondagochtend in november raakt Tom Kuiper zichzelf helemaal kwijt. In een plantsoen vlak bij huis laat hij zich in met een jonge Marokkaan. Het betekent het startsein voor de desintegratie van zijn wereld.

Terwijl Tom koortsig naar zichzelf zoekt op een eiland voor de kust van Hongkong, bijgestaan door een witte aal en Hollywood-acteur Daniel Craig, beginnen ook de mensen thuis hun grip op het leven te verliezen. Echtgenote Els vindt tijdens een catastrofale Zen-retraite niet bepaald wat ze zocht. Farid, een rechtenstudent en amateur kickbokser, vecht nog steeds voornamelijk tegen de jongen die hij niet langer wil zijn. Chris, een door de mand gevallen schrijver, verbergt zich op zolder bij zijn zus Els en zwager Tom, waar hij een verhaal ontdekt dat hem dwingt te kiezen tussen succes of familie, en denkt zijn nieuwe vriendin Anne met hem eindelijk liefde en een toekomst te hebben gevonden. En ergens is ook nog de jongen uit het plantsoen, met wie het allemaal begon.

Het woord is aan Henk van Straten

'Een NRC-journaliste vroeg me: 'Ben je opgelucht nu je roman er is?' Ik schoot in de lach. Misschien dacht ze dat ik haar uitlachte, dat ik de vraag stom vond. Maar ik lachte om de ironie. Opluchting?! Nee, niet bepaald. Juist nu Bidden en vallen is verschenen is de onrust het grootst.

Het schrijven, dat is heerlijk. Je ideeën komen tot bloei en de bloemen zie je voor je ogen op het papier verschijnen. Of misschien beter deze metafoor: het is alsof je over een racebaan scheurt die je zelf hebt ontworpen, in een auto die als gegoten zit en stuurt zonder inspanning. Je bent je eigen publiek en dat publiek geniet.

En dan - na een jaar of drie, vier - ben je klaar. Dan komen de opmerkingen van je redacteur. Je bent niet langer een publiek bestaande uit één iemand. De kritiek en suggesties doen pijn, maar ook voel je dat het boek scherper, strakker en beter wordt. Er zaten barsten en kuilen in die racebaan; die zie je pas wanneer je erop wordt gewezen. De verhalen van Raymond Carver zijn alleen maar zo goed geworden door redacteur Gordon Lish.

Het moment van publicatie komt dichterbij. Er zijn verwachtingen, er is hoop. Je krijgt het omslag te zien. De onrust neemt toe. Mensen zijn bij voorbaat enthousiast. In mijn geval werd steeds gezegd: 'Dit gaat hem worden!' Dat haatte ik. Het wekte verwachtingen die - dat wist ik - net zo goed níét waargemaakt konden worden. 'Maar je schrijft voor Volkskrant Magazine! Je had die column op de website van de LINDA!' Ik wuifde hun plaatsvervangende euforie weg, maar ondertussen dacht ik: Zou het? Is het mogelijk? Alleen maar om me er dan weer aan te herinneren: negentig procent van alle nieuwe romans hoeft geen tweede druk te verwachten.

Toen het boek. De presentatie. Een avond met vrienden. Zang en dans. Of nou ja, geen dans, maar wel zang. En drank. En liefde. Tot zover alles nog redelijk onder controle. En daarna, dus, de voorspelde opluchting?

Neen. Het boek ligt in de winkels. Voor het eerst lig ik in Bruna's en Ako's (niet alle). Ik was te gast bij Pauw. Er waren interviews. Heel blij mee, natuurlijk. Maar ook weer reden tot zorg. Want wat als het boek dan niet verkoopt? Ondánks al die gunstige omstandigheden. Wat dan? En waar blijven de recensies? Recensies die me - dit weet ik, en ik kan er niks aan doen - misselijk van ellende kunnen maken als ze negatief zijn. Ik heb er geen zicht op, geen controle over. Schrijvers zijn niet zelden neuroten. Ik ben er zéker eentje.

De journaliste vroeg: 'Maar vind je het zélf een goed boek? Ben je er trots op?'            
Ik knikte. Ja, zeker. Dit is het beste wat ik kon schrijven. En ik weet wat ze wilde zeggen. Kon ik me daar dan niet aan optrekken? Aan die wetenschap: Ik heb een goed boek geschreven? Nee, dat kan ik niet. Ik ken mezelf langer dan vandaag. Ik heb erkenning nodig en als die uitblijft ga ik door een periode van rouw. Waarom zou ik het boek anders überhaupt publiceren? Ik schrijf omdat ik wil schrijven, maar ik schrijf ook omdat ik het aan de wereld wil laten zien, en hoop dat die zal roepen: 'Mooi! Goed!' Het is geen keuze. Ik kan niet beslissen er anders in te staan.

Op de opluchting moet ik dus nog even wachten. Straks zal het duidelijk zijn. Of het nou een succes wordt of niet. Dan weet ik waar ik sta. Dan kan ik weer aan iets nieuws beginnen. Dan zit ik weer te schrijven. Rijd ik weer op die racebaan. Soepel en behendig. Niemand in de buurt. De gaspedaal tegen de vloer gedrukt. Niets dat me tegenhoudt.'

Henk van Straten
 

Bidden en vallen in de Literatuur Leesclub

Ben jij benieuwd naar Bidden en vallen en wil je dit boek roman graag lezen en beoordelen? Schrijf je in voor deelname aan de leesclub met deze literaire roman!

Foto auteur: Koos Breukel