Gillian Flynn: ‘Ik wilde nu geen rechttoe rechtaan thriller schrijven’

Aan het woord is de Amerikaanse Gillian Flynn, sinds Teerbemind, haar eerste thriller, een zeer gewaardeerd speler binnen het thrillergenre. Het boek waarover ze praat, Donker hart, is haar derde en Nederland heeft de internationale primeur. Eind deze week ligt het boek in de schappen. Een week later verschijnt het in de VS.

Donker hart vertelt het verhaal van Nick Dunne en Amy Elliott Dunne, voor de buitenwereld het gedroomde paar. Maar ieder huisje heeft zijn kruisje, en dat geldt zeker voor de Dunnes. Amy is enig kind van het New Yorkse schrijversechtpaar Rand en Marybeth Elliot, bekend van de succesreeks “Amazing Amy”. De naam is geen toeval. Nick is de mannelijke helft van een tweeling. Samen met zijn zus, Go, runt hij een pub in zijn geboortestadje aan de Mississippi. De plek waarnaar hij terugkeerde nadat hij zijn baan als journalist in New York kwijtraakte en zijn moeder ernstig ziek werd. De hoop van Amy dat hun verblijf in het provinciestadje van tijdelijke aard zou zijn, had ze al opgegeven. Des te pijnlijker is het dat Nick en Amy langzaam uit elkaar groeien. Maar wanneer Amy van het ene op het andere moment is verdwenen wordt Nick, als echtgenoot, natuurlijk direct gezien als hoofdverdachte van een nog niet vaststaand misdrijf. Er zijn wel sporen, maar er is geen lijk. Terwijl de bewijzen zich tegen hem blijven opstapelen, moet Nick zijn onschuld bewijzen en komt hij tot de ontdekking dat er heel veel niet klopt en moet hij onder ogen zien dat hij zelf zijn handen ook niet kan wassen in onschuld.

Het is overigens niet eenvoudig om een samenvatting te schrijven over Donker hart die begrijpelijk blijft zonder dat je te veel weggeeft. Het boek steekt namelijk vreselijk ingenieus in elkaar. De Gillian Flynn-way, zeg maar.

Gillian: ‘Als ik aan een nieuw boek wil beginnen, denk ik altijd: “Ja, nu weet ik hoe ik een boek moet schrijven. Het is me eerder gelukt, dus kom maar op.” In de praktijk is het helaas anders. Dan zit ik achter mijn toetsenbord, kijk naar het scherm en dan weet ik het echt niet meer. Dan moet ik echt weer even op gang komen.’

Tussen haar tweede en derde boek zit dan ook bijna drie jaar.

Gillian: ‘Na het afronden van een boek neem ik altijd een pauze. Dan moet ik het boek uit mijn systeem krijgen en me opladen voor een nieuw verhaal. Nu was ik ook nog eens in verwachting en dat heeft wel degelijk zijn weerslag gehad op de planning. Gelukkig weet mijn uitgever dat ik geen “one book a year” type auteur ben. Ik bewonder de auteurs die dat wel kunnen. Een boek per jaar schrijven en toch steeds iets nieuws kunnen neerzetten. Ik ben een groot fan van Karin Slaughter die dat heel erg goed doet. Ik heb geen idee hoe ze het doet, maar ze flikt het elke keer weer. Mijn schrijfproces is waarschijnlijk te inefficiënt. Ik maak geen outline of synopsis van tevoren. Zodra ik weet wie mijn personages zijn, begin ik met schrijven. Ik schrijf heel veel op waarvan een behoorlijk deel nooit in het boek terecht zal komen. Dat is mijn manier van werken. Bij Donker hart heeft tussen de eerste “draft” en het afronden ook best veel tijd gezeten. Zelfs zo veel dat ik me soms afvroeg waarom ik een bepaald gedeelte had geschreven. Ik heb zo, denk ik, wel 70 pagina’s weggegooid. Het duurde allemaal te lang.

DELETED SCENES

Gillian: ‘Als het verhaal maar eenmaal staat, dan ga ik het pas echt leuk vinden. Er kunnen dan best nog ingrijpende veranderingen plaatsvinden. In Donker hart zijn de ouders van Amy een bekend schrijversechtpaar. In de eerste versie van het verhaal runde ze een relatiebureau. Het had toen een behoorlijk zakelijk component. Het was helemaal niet slecht bedacht, maar het werkte in mijn gevoel toch niet goed. Bij Teerbemind had ik eigenlijk een andere moordenaar bedacht en bij Duisternis heb ik de tone of voice van Libby, de hoofdpersoon, helemaal herschreven. Ik begon haar te haten…’ Ze moet er zelf om lachen. ‘Er verdwijnt soms zoveel in de prullenbak, dat het interessant zou kunnen zijn om – net als bij veel dvd’s – een Directors Cut op te nemen met de verwijderde scènes. Ik heb een bestand op mijn computer waar ik ze allemaal in bewaar. Er zitten best nog hele goede fragmenten tussen.’

Zowel Teerbemind als Duisternis werden overladen met lovende kritieken. Voor haar debuut ontving ze de prestigieuze Britse Dagger Award. Zorgt het succes voor een extra hoge druk, vraag ik haar.

Gillian: ‘Als ik heel eerlijk ben wel ja. Bij mij in ieder geval wel. Je wilt het beste doen wat je kunt maar zeker niet altijd hetzelfde. Maar je weet dat mensen je volgende boek weer gaan vergelijken met je vorige. Dat moet je een beetje van je afschudden. Ik heb bij Donker hart er ook echt voor gekozen om het anders te doen. Ik wilde nu geen rechttoe rechtaan thriller schrijven. Wat me altijd helpt is de gedachte dat de grootste bestsellers de boeken zijn die auteurs zelf hebben willen schrijven, zonder dat ze nu echt voor een publiek hebben geschreven.’

RELATIES

Gillian: ‘Het uitgangspunt van Donker hart is eigenlijk een getrouwd stel. Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in relaties van mensen die eigenlijk niet bij elkaar passen, maar toch alles doen om het te laten werken. Hoever ga je daarin. Als je weet dat je partner niet goed voor je is. In Teerbemind ging het om een ongezonde moeder-dochterrelatie, die op een of andere manier ook niet zonder elkaar konden. Maar ik denk dat ik vooral houd van onbetrouwbare vertellers. Die allebei hetzelfde verhaal vertellen, maar dan vanuit hun eigen waarheid gezien.’

In het verhaal van Donker hart heeft Gillian Flynn ook ruimte gemaakt voor het mediacircus dat direct ontstaat als een gedroomd koppel in de problemen raakt, de rol van populaire misdaadverslaggevers en een stukje volboed “legal thriller”. Er zit nogal wat in.

Gillian: ‘In de Verenigde Staten zijn zo veel crime shows waarin altijd aandacht is voor mooie koppels. Het mooie plaatje dat in duigen valt. Het moet er vooral goed uitzien en dan zijn de media geïnteresseerd. Ik vind het interessant om te zien wat dat dan weer voor effect heeft op de zaak zelf. Het politieonderzoek. De verdachte. Dat heb ik geprobeerd samen te brengen in dit verhaal.’

Naast het mediaspektakel geeft Gillian Flynn ook een angstaanjagend, maar vooral troosteloos beeld van de moderne Amerikaanse maatschappij. De grote werkloosheid, niet alleen door fabrieken die sluiten, maar ook de invloed van de nieuwe media op de “ouderwetse” journalistiek komt aan bod. Veel journalisten die hun baan kwijtraken doordat er voor nieuws niet meer wordt betaald. Het is de wereld die zij van dichtbij heeft meegemaakt. Gillian Flynn werkte tot haar debuut als filmrecensent bij Entertainment Weekly.

Gillian: ‘Vlak voordat Duisternis uitkwam raakte ik mijn baan kwijt bij een massaontslag binnen Entertainment Weekly. Teerbemind was succesvol, mijn tweede boek werd goed ingekocht, dus voor mij persoonlijk was het niet een heel groot probleem. Wat me wel beangstigt is dat de waarde van goede journalistiek steeds minder gezien wordt. De perceptie is toch dat nieuws gratis is. Mensen zien het verschil niet meer tussen journalistieke opinie en persoonlijke meningen. Toen ik op de middelbare school zat wist ik al dat ik schrijver wilde worden. Ik maakte daarom de keuze voor de journalistiek. Dat was veilig. Daar was altijd werk in. Tenminste, dat dachten we toen. Je ziet wat er nu gebeurt.’

PERSONAGES

Tot nu toe schreef Gillian Flynn drie opzichzelfstaande verhalen. Denkt ze ooit een serie te gaan schrijven? Of dat een van haar personages terug zal keren in een nieuw boek?

Gillian: ‘Of ik een serie wil schrijven? Het klinkt aantrekkelijk dat je niet elke keer een nieuwe omgeving hoeft te creëren en dat je je personages al kent. Ik vind series namelijk wel leuk om te lezen. Maar wat ik tot nu toe heb geschreven zijn geen politie- of detectiveromans. Daar zit niet echt een serie-element in. Ik kan je wel vertellen dat ik na het schrijven van een boek niet kan wachten om me te ontdoen van de personages waar ik zo lang mee heb opgetrokken, haha. Ik ben dan heel blij om ze een tijdje niet meer om me heen te hebben. Camille Parker uit Teerbemind is een onderzoeksjournalist. Met haar zou ik nog wel eens iets kunnen doen. Aan haar denk ik nog wel eens. Waar ze terecht zou zijn gekomen, wat ze zou doen. Maar eigenlijk heb ik met al mijn personages wel iets, vooral met de meest gestoorde.’

Over personages gesproken. In haar nieuwste boek kruipt ze in de huid van een mannelijk personage. Nick vertelt zijn verhaal in de ik-vorm. Was dat een uitdaging voor haar?

Gillian: ‘Ik vond het vooral erg leuk om het verhaal ook vanuit een man te vertellen. Als ik dan weer iets had geschreven, liet ik het aan mijn man lezen. Hij vertelde me dan weer wat mannen wel en niet zouden doen of hoe ze zouden reageren. Hij was een enorme hulp voor me. Maar ik heb ook erg veel plezier beleefd aan Amy. Ik kreeg af en toe echt een kick van haar. De scènes over haar liefdesleven. Het schrijven van haar dagboeken.’

DE RECENSENT ZELF BEOORDEELD

Zoals eerder gezegd, Gillian Flynn was zelf een recensent van films. Nu wordt haar werk besproken door andere recensenten. Was dat heel erg wennen? 

Gillian: ‘Het helpt wel als je weet hoe het werkt. Of iemand het leuk vindt of juist niet. Het is de mening van één persoon. Wel van eentje met invloed, maar dat is dan maar zo. Ik vond zelf recenseren erg leuk en nuttig. Want het is een goede oefening om een “product”, of het nu een film of een boek is, te bekijken en te analyseren en er dan iets over te zeggen. Ik vond zelf de drie-sterren-beoordelingen veruit het lastigst. Dan moet je vertellen waarom het niet goed genoeg is, maar wel beter dan slecht. Die ervaring is een goede hulp bij het schrijven. Als ik mijn manuscript zelf herlees, dan lees ik het ook echt als een recensent. Ik ben dan meedogenloos. Boeken zijn voor mij iets heiligs. Als het boek af is, komt het in de bibliotheek en daar blijft een boek altijd staan. Dus het moet beter dan goed zijn, want je wordt er altijd mee geconfronteerd. Ik stel mezelf de vragen die een recensent stelt: Waarom heb je dat gedaan? Was je hier te bang om risico te nemen? En is dat niet een enorm cliché? Vragen waar je als schrijver weer over na moet denken.’

Is het risico dan niet enorm groot dat je maar blijft schaven en sleutelen?

Gillian: ‘Daar heb je gelijk in, maar er komt een moment dan is het goed. Dan gaat het de wereld in. Dan mag mijn redacteur me vertellen wat ik over het hoofd heb gezien. Want anders kun je wel tien jaar werken aan één boek of het komt er helemaal nooit. Dat is ook het gevaar van research. Je kunt dingen blijven onderzoeken maar het verhaal wordt daar vaak niet veel beter van. Te veel research kan hetzelfde effect hebben als geen research. Het is allebei niet goed.’

Zoals de meeste thrillerschrijvers is ook Gillian een echte boekenverslinder. Want als je goed wilt kunnen schrijven, moet je ook veel lezen.

Gillian: ‘Ik begrijp het niet als ik hoor dat auteurs zelf nooit meer een boek lezen omdat ze bang zijn dat hun eigen schrijven daardoor wordt beïnvloed. Dat vind ik zo’n onzin. Muzikanten stoppen ook niet met het luisteren naar muziek van anderen als ze componeren. Het zou juist inspirerend moeten werken. Bijna alle filmmakers die ik ooit interviewde hebben hun favoriete films die ze juist kijken als ze zelf bezig zijn met een film. Om even hun zinnen te verzetten. Of om juist weer geïnspireerd te raken of energie van te krijgen. Zo werkt dat. Regisseur Peter Jackson vertelde me dat hij naar Saving Private Ryan keek, terwijl hij werkte aan The Lord of the Rings.
Voor mezelf geldt dat ik tijdens het schrijven geen boeken lees die te dicht bij mijn soort verhalen komen. Maar dan lees ik bijvoorbeeld wat ouder werk zoals detectives.’

Wat kunnen we nog meer van haar verwachten in de nabije toekomst?

Gillian: ‘Ik weet het echt nog niet! Donker hart is nog maar net af, dus ik zit eigenlijk een beetje in de “in between” fase. Normaal gesproken zou ik nu al wel ongeveer weten waarover mijn volgende boek zou moeten gaan, maar dat heb ik nu nog niet echt. Ik heb verschillende ideeën, zelfs in andere genres. Maar er is nog geen overtuigend idee, eentje dat eruit springt.’

Andere genres?

Gillian: ‘Ik zou wel een psychologische roman willen schrijven. Of iets anders. Ik ben gek op sciencefiction en fantasy. Ik wil zeker nog eens proberen om in dat genre wat te doen. Maar don’t worry, dat is mijn volgende boek zeker nog niet. Maar wat het ook wordt, het zal in elk geval weer lekker donker worden.’