Interview Jacob Vis

Door Marion Groenewoud (tekst) en Tom van Dijke (foto)

Nee, het koninklijk huis kan geen juridische stappen tegen hem ondernemen. ‘Alle namen zijn veranderd. Ze zouden wel bezwaar kunnen hebben tegen dit boek. En Mabel zal er zeker niet blij mee zijn,’ erkent Jacob Vis (1940). ‘Toch komt ze bij mij beter uit de verf dan in werkelijkheid.’

De koninklijke hoogheden mogen dan net even anders heten, in het nieuwste boek van de productieve misdaadauteur uit Kampen zijn ze moeiteloos te herkennen, al mengt Vis de karakters nog zo vaardig. De huidige kroonprins wordt een kroonprinses met de standvastigheid van Wilhelmina en de stevige benen van Beatrix. ‘Vaasbeentjes,’ zegt Vis liefkozend. ‘Varkenspootje’ fluisteren sommige personages achter haar rug. De lezer moet even moeite doen om de vele karakters op een rij te krijgen maar dan begint het verhaal van Vis ook echt te stromen. Mabelgate, de aanslag op vastgoedhandelaar Willem Endstra, meerdere moorden in het crimineel circuit, de aanslag op Theo van Gogh (‘Vincent van Rijn’), de Marokkaanse overlast in de Diamantbuurt, de tsunami en een terroristisch zelfmoordcommando op het cruiseschip de Prinses Mary. We leven in barre tijden maar Jacob Vis weet er wel raad mee.

Republikein
Ruim dertig jaar werkte de schrijver als bosbeheerder in de Flevopolder. Van een vriend die al jaren op Het Loo werkt, hoorde hij veel bruikbare details. ‘Een lastige familie,’ stelt Vis vast. Zelf is hij volbloed republikein. ‘Aan deze koninklijke mythe mag snel een eind komen. Toch, als ik koning was, zou ik op Het Loo willen wonen. Het is een prachtige plek met Amerikaanse naaldbomen en 400 jaar oude eiken.’ Met zijn misdaadroman ‘Wij...’ hoopt de schrijver een bescheiden bijdrage te leveren aan het lek prikken van de koninklijke ballon. ‘Nog even en de familie heeft slechts een symbolische functie,’ verzekert hij. ‘Die wekelijkse gesprekken met de minister-president; de koningin moet zich er niet mee bemoeien.’ Hij concludeert dat Prins Claus (Felix in de wereld van Vis) het noodzakelijke evenwicht wist te bewaren. ‘Na zijn dood is alles veranderd. Die fase beschrijf ik ook. Claus zorgde voor de relativering waardoor Beatrix op tijd met haar rug tegen een boom ging zitten.’ Al werkt hij niet meer bij Staatsbosbeheer, Vis zit zelf nog regelmatig tegen een boom. ‘Zoek een stevig exemplaar, zak op de grond en denk nergens aan,’ luidt zijn advies. In zijn boek lijkt de gouvernante Irene de Prud’homme met de bijnaam Paardebloem verdacht veel op Prinses Irene. Maar de boomwijsheden van Vis hebben niets te maken met de spirituele bezigheden van de prinses. ‘Dat geouwehoer, ontluisterend vind ik het. Een boom is imponerend genoeg, maak er alsjeblieft geen karikatuur van. Laat de boom een boom.’
De misdaadroman werd ingegeven door Mabels relatie met topcrimineel Klaas Bruinsma - ‘Klaas Kok’ in het boek - die in 1991 werd doodgeschoten. ‘Wat gebeurt er wanneer de top van de onderwereld infiltreert in de top van de bovenwereld,’ wilde Vis weten. Hij verdiepte zich in deze drugsbaron: de helft van een tweeling en zoon van een limonadefabrikant. Vis veranderde alleen de limonade in bakstenen. ‘Als je van de muur springt, vang ik je op, zei de vader van kleine Klaas ooit. Maar hij liet hem vallen. Als een baksteen. Zo werd Klaasje een harde jongen.’ En ‘die Mabel’ intrigeerde hem ook meteen. Het tv-interview met haar en Friso heeft Vis nauwlettend bekeken. ‘Ze is berekenend en weet zich op een slimme manier omhoog te werken. Haar ogen gingen - net als bij Prinses Mary in mijn boek - glanzen wanneer ze over Klaas Bruinsma sprak. Maar laten we wel wezen: iemand die zo gek is op een vent valt te prijzen.’ Vis beschrijft graag sterke vrouwen. Ook zijn koninklijke dames grossieren in krachtigheid. Met name Prinses Anna Katharina alias Varkenspootje is een nuchtere en verstandige vrouw die haar tweelingbroers Frederik en Hendrik onvoorwaardelijk steunt. ‘Ik houd van vrouwen die ergens voor gaan en staan. Die hebben het feminisme niet nodig.’
Zijn boektitel slaat niet alleen op het ‘wij’ van het koningshuis maar ook op de wereldjes van de beveiliging, de recherche en de onderwereld waar criminelen elkaar bij voorkeur laten verdwijnen in een houtversnipperaar. Vis was niet huiverig om een terroristische aanslag in verband te brengen met het koninklijke huis. ‘Dat is een logische gedachte. Zoals die mensen zich tussen het publiek begeven, dat moet een keer fout gaan. Ik heb het met eigen ogen gezien. De AIVD kan nog wat leren van mijn boek,’ denkt Vis. Máxima opende vorig jaar de Ot en Sien-tentoonstelling in het Stedelijk Museum in Zwolle. Vis wist een perskaart te bemachtigen en volgde haar op de voet: research voor zijn boek. Zwolle veranderde hij in Lakeveld. ‘Ik zag een Lakenvelder tegenover mijn huis en dacht: oké, Lakeveld.’ De AIVD heeft een nacht in het Stedelijk Museum doorgebracht om de veiligheid te toetsen. Ook Vis checkte die week voor de komst van Máxima het museum en de omgeving. ‘Ik heb gekeken met de ogen van een moordenaar. Als ik de prinses wilde doden, hoe zou ik dat doen. Een veilinghuis aan de achterkant van het museum bleek een uitstekende plek voor een scherpschutter.’

Leesplankje
Zoals de schrijver Prinses Mary voorover laat buigen naar twee kinderen die haar een leesplankje aanbieden, zo ging het ook in werkelijkheid. ‘Máxima stond lange tijd in het door mij bedachte vizier. En ik stond enkele minuten dicht bij haar. Ik vroeg haar hoe zij heeft leren lezen. Met een leesplankje, antwoordde ze.’
Theo van Gogh werd vermoord toen Vis ver met het boek was gevorderd. ‘Ik kon het goed gebruiken. Mohammed B. bleek precies te passen in de door mij bedachte zelfmoordterrorist Hassan, een vmbo-scholier uit NW-Overijssel. Hassan en de Palestijnse Fatima zijn in mijn verhaal slimme zelfmoordterroristen. Dat kun je van Mohammed B. niet zeggen, die liet zich pakken.’
Niet alleen de AIVD en RVD kunnen iets opsteken van het boek. Ook een mogelijke terrorist wordt op ideeën gebracht. Vis is er niet bang voor. ‘Ik baseer me op feiten en schrijf over wat mogelijk zou kunnen zijn. Ik leg mijn fantasie niet aan banden. Als thrillerschrijver moet je je, net als een rechercheur, goed kunnen inleven in mensen en hun motieven.’
De schrijver werkt al weer hard aan een nieuw boek over een moordzaak in de regio Apeldoorn waarbij een onschuldige man nu al vier jaar vastzit in Arnhem. ‘Een moord die geen moord was,’ wil Vis alleen nog kwijt. Deze keer geen fictie, het wordt een pleidooi om de rechtszaak te heropenen. De schrijver is vastbesloten. ‘Er zijn hier grote juridische fouten gemaakt. Dit boek moet snel af. Ik heb haast.’

Eerder gepubliceerd in: De Stentor/GPD – Cultuurbijlage van donderdag 28 juli 2005