Live interviewen is een ondergewaardeerd ambacht

Chopchop. Als Pierre Wind op het podium zit, weet je als toeschouwer dat er iets gaat gebeuren. Empatisch meeknikken met het verhaal van zijn gesprekspartner, daar doet de Rotterdamse kale kok niet aan. Pierres optreden betekent een mooie opening voor het literaire programma van Crossing Border in de Haagse Koninklijke Schouwburg. Iedereen is gelijk bij de les. Zeker Simon Wroe, een Britse chef die voor de Guardian schrijft, de Economist en veel meer. In zijn roman Chop chop laat hij de zwarte randjes van het restaurantgebeuren zien. Wind als interviewer kun je vergelijken met Han Bennink, de ontregelende jazz-drummer. Hij ADHD’t zich door de dertig minuten heen, waarbij hij Simon Wroe nog een ui laat snipperen (‘wat doe jij met het uienschaamhaar?’) en vertellen over die keer dat een collega-kok met een pan soep in de handen stond, waarna de chef gloeiende caramel op zijn handen liet druipen. ‘Die man hield er enorme brandwonden en later littekens aan over, maar hij klaagde niet en ging door met koken. Zo zijn die verhoudingen in ouderwetse keukens.’

In de loop van twee avonden Crossing Border blijkt steeds weer hoe cruciaal de rol van een interviewer tijdens een live gesprek is. Zo zette Parool-verslaggever Els Quaegebeur moeiteloos het gesprek met auteurs Inge Schilperoord en Jamal Ouariachi naar haar hand. Nou had ze het geluk dat beide schrijvers elkaars werk hadden gelezen en er zelfs een samenvatting van konden geven. Dan krijg je echt een dialoog over elkaars boeken. Beiden verwerken pedoseksualiteit in hun romans, maar Jamal heeft vooral een grootse romance à la Hemingway willen schrijven, terwijl Inge op zoek ging naar de eenzaamheid van een ten onrechte veroordeelde man.

Ook fijn was redacteur Jasper Henderson (Parool, Groene Amsterdammer), die twee (voormalige) mentale wrakken lachend de eindstreep liet halen. De Brit Matt Haig heeft in een openhartig boek zijn diepe depressies beschreven, terwijl Erik Jan Harmens als alcoholist diepe dalen heeft meegemaakt. Haig vond het vooral moeilijk dat je bij een onzichtbare ziekte steeds weer moet uitleggen dat je echt niet kunt werken, ‘een geamputeerd been was makkelijker geweest wat dat betreft’), terwijl Harmens ermee moest leren leven dat de alcohol nooit ver weg is. ‘Ben ik aan het sporten in de fitnessclub, kijk ik uit op een enorme Heineken-reclame. Alcohol is overal.’

De ervaring leert dat hoe meer mensen op het podium zitten, hoe lastiger het voor de gespreksleider is om het entertainmentgehalte op aanvaardbaar niveau te houden. Twee is maximaal, anders wordt het nogal op je beurt wachten als auteur, waardoor aandacht bij schrijver en publiek nogal inzakt.

Misschien wel het spannendst op zaterdag was Leon de Winter in gesprek met Daan Heerma van Voss. Een dag na de aanslagen in Parijs was het afwachten of De Winter een hoorcollege islam zou geven. Heerma van Vos had zich uitstekend voorbereid en wist het Parijse gedeelte tot een minimum te beperken. Wel was het aanleiding voor een mooi gesprek over hoe Leon door 11 september 2001 zijn ‘oude zorgeloosheid kwijtraakte. Ik hoop dat ik mijn kinderen niet teveel heb belast, dat zou een herhaling van mijn eigen jeugd zijn.’ Na lang tegenstribbelen moest De Winter erkennen hoe hij aanvankelijk mooi literair schrijvend de recensenten op zijn hand had, maar dat dat na Kaplan drastisch veranderde. ‘Als ambachtsman wil ik tegenwoordig mijn materiaal zo spannend mogelijk brengen. Ik werk heel lang aan mijn plot.’ In Leon de Winters nieuwe roman gaan een gevallen neurochirurg en zijn cynische hond op zoek naar een oplossing voor het Israelisch-Palestijnse conflict. Knap hoe Heerma van Voss de lieve kanten van Leon tevoorschijn toverde.

Arjan Peters, Xandra Schutte: mensen die uitstekend kunnen schrijven, maar interviewen is ook een vak, bleek tijdens Crossing Border. De organisatie stelt met veel moeite een hoogwaardig literair programma samen met veel excellente auteurs. Als de gespreksleiders nou niet alleen op naamsbekendheid maar ook op live expertise worden uitgekozen, wordt 2016 een nog betere editie.