Paleo: hype of blijvertje?

Echter, welk dieet of welke leefstijl geeft nu de grootste kans op een gezond en, als we de vele beloften mogen geloven, gelukkig leven? Na flexitarisch, vegetarisch, veganistisch, glutenvrij, geraffineerd suikervrij eten is op dit moment Paleo hot!  

Het paleolithische voedingspatroon, of jager-verzamelaar-dieet, bevat alleen producten die bejaagd of gevonden kunnen worden zoals vlees, vis, noten, eieren, bladgroenten, fruit en zaden. Voedingsmiddelen die vermeden moeten worden zijn alle granen, peulvruchten, aardappels, zuivel, geraffineerde suikers en zout. Daarnaast bevat deze oervoeding ook geen chemische toevoegingen. Achterliggende gedachte is dat dit het voedingspatroon is waaraan we genetisch zijn aangepast en dat het menselijk genetisch materiaal sinds het ontstaan van de landbouw nauwelijks is veranderd.  

De meeste van ons zijn echter groot geworden met de slogan ‘melk is goed voor elk’ en het advies om minstens 4 bruine boterhammen per dag te eten. Verwarring alom! Waarom nu weer deze paleolithische hetze tegen granen, melkproducten, peulvruchten en suiker?  

Wetenschappers hebben onderzocht hoe de mens leefde in de oertijd, en wat er gegeten werd. Er wordt vanuit gegaan dat de genen van de mens op deze oervoeding zijn ingesteld, aangezien we vele duizenden jaren op deze manier hebben geleefd. Diezelfde onderzoekers hebben ook ontdekt dat veel van de al genoemde moderne ‘welvaartsziekten’ destijds niet voorkwamen.
Een kniesoor kan nu opmerken dat de oermens niet ouder werd dan 35 of 40 jaar, en veel van de welvaartsziekten pas ontstaan na het veertigste levensjaar. Het is per definitie al geen goed idee om te eten zoals een oermens dat deed. Ten eerste zagen zijn dagelijkse bezigheden er waarschijnlijk heel anders uit als die van ons nu. De oermens was veel actiever, was de hele dag buiten, ademde schone lucht in, dronk geen verontreinigd water en moest zich meer aanpassen aan de weersomstandigheden. Daarbij is er ook niet slechts één paleolithisch voedingspatroon aangezien er grote verschillen waren (en zijn) in klimaat en beschikbare vegetatie en diersoorten. De oermens at wat er op dat moment voorhanden was en moest geregeld vasten bij gebrek aan voedsel.

Waarom adviseert het paleolithische voedingspatroon geen granen, peulvruchten, suiker en zuivel te gebruiken? Granen en peulvruchten bevatten fytinezuur, een zogenaamde anti-nutriënt. De plant maakt fytinezuur aan om zijn zaden te beschermen tegen vraat van dieren. Fytinezuur heeft het enzym fytase nodig om afgebroken te worden. Fytase zit helaas maar heel beperkt, in granen en peulvruchten. Onbehandeld fytinezuur bindt zich in het lichaam met o.a. calcium, magnesium, zink en ijzer en verhindert hierdoor de mogelijkheid tot opname door het lichaam. Hierdoor kunnen mineralentekorten in het lichaam ontstaan en botontkalking. Beschadiging van de darmwand is een ander risico van het eten van onbewerkte granen, peulvruchten en ja ook noten en zaden. Onze voorouders hadden echter al ontdekt dat het weken of fermenteren van granen, peulvruchten, noten en zaden fytinezuur grotendeels neutraliseert en de voedingswaarde van het product aanzienlijk verbeterd.

Suiker is een koolhydraat en kan onze bloedsuikerspiegel behoorlijk ontregelen. Zeker als de suikers in bewerkte, geraffineerde vorm worden gegeten. (check mijn artikel over Suiker: het witte gif). Het paleolithische voedingspatroon raadt het gebruik van bewerkte producten af. Rauwe honing of ahorn siroop mogen wel in beperkte mate gebruikt worden.

Hoe zit het dan met zuivel? Als kind produceren we het enzym lactase waardoor lactose, of melksuiker, in (moeder)melk afgebroken kan worden. Bij volwassenen verdwijnt lactase meestal en is het verteren van melkproducten lastig. Helemaal wanneer het melk van een ander soort betreft (zoals een koe). Beschadiging van de darmwand kan een mogelijk gevolg zijn van het drinken van zuivel, met name als deze gepasteuriseerd (verhit) is. Onderzoeksgegevens wijzen echter uit dat er 10.000 jaar geleden al nomadische samenlevingen bestonden die afhankelijk waren van dierlijke vetten en proteïnen voor hun overleving. Rauwe melk werd door hen al gezien als ‘de witte motor’. Rauwe melk bevat namelijk enzymen die helpen bij het verteringsproces en het lichaam ondersteunen bij de opname van vitamines en mineralen die van nature aanwezig zijn in melk. Verhitting vernietigt deze noodzakelijke enzymen. Fermenteren helpt ook hier, het breekt lactose af en verteert deels het proteïne caseïne. Caseïne is voor ons lichaam een van de lastigste proteïnes om af te breken.

Aangezien onze voorouders een nauwe band met de natuur hadden zorgde natuurlijke selectie er meestal voor dat samenlevingen zo goed mogelijk aangepast waren aan het beschikbare voedsel. In onze huidige melting-pot samenleving met een overvloed aan (bewerkt) voedsel uit de hele wereld is onze link met de directe natuurlijke omgeving redelijk verstoord. We eten te veel, te vaak, ongezonde bewerkte producten; ons arme lichaam maakt overuren.

Als vegetariër heb je het moeilijk binnen de paleo leefstijl. Hoewel groenten het belangrijkste onderdeel zijn van een Paleo maaltijd is de hoeveelheid eiwitten die je binnenkrijgt, of juist niet binnenkrijgt, een aandachtspunt. Als je geen vlees of vis wilt eten, en dus laag in eiwit zit, dan betekent dat eigenlijk automatisch dat je voedingsschema meer koolhydraten bevat. Dit is niet echt ideaal maar wel mogelijk. Omdat je geen dierlijke producten eet, en hier toch behoorlijk veel vitamines en mineralen inzitten die je lichaam echt nodig heeft, en je deze niet allemaal uit plantaardige bronnen kunt halen (zoals Vitamine B12) is het gebruik van supplementen een mogelijk alternatief.  

Het paleolithische voedselpatroon heeft zeker voordelen. Het eten van zo min mogelijk bewerkt voedsel en zo veel mogelijk natuurlijke voeding gecombineerd met de nodige lichaamsbeweging, levert al snel een gezonde(re) levensstijl. Met afvallen en meer energie als extra bonus. Belangrijk is wel dat het voedselpatroon afwisselend en evenwichtig is met een juiste balans tussen eiwitten, koolhydraten en goede vetten.
Toch behoefte aan peulvruchten en granen? Doe dan als onze voorouders en ga weken, kiemen en fermenteren; de nieuwste hype op voedingsgebied.