Samuel Bjørk: 'Ik zou een professor in seriemoordenaars kunnen zijn'
Samuel Bjørk (Frode Sander Øien) is thuis als we hem spreken via Zoom. Een witte schrootjeswand achter hem en naast hem een raam dat uitkijkt op de veranda. Hij knikt naar buiten: 'Toen ik dit boek af had, stond ik daar met mijn armen in de lucht.'
In Sneeuwwit, de ijzingwekkende prequel op de Munch & Krüger-bestsellerserie van Samuel Bjørk, vraagt Holger Munch de jonge Mia Krüger om voor hem te komen werken om een wel heel mysterieuze moordzaak op te lossen.
2001. In een buitenwijk van Oslo zijn twee elfjarige jongens vermoord. Naast de twee lichamen wordt een dode rode vos gevonden. De zaak lijkt op een andere onopgeloste zaak uit Zweden. Holger Munch is hoofd van een nieuwe onderzoekseenheid en heeft een team van de beste rechercheurs. Hij wordt gebeld door de politieacademie, ze hebben een buitengewoon getalenteerde studente die bij hun tests de hoogste scores haalde: Mia Krüger.
Munch toont de jonge Mia Krüger foto's van beide plaats delicten en ze heeft maar een paar minuten nodig om dingen te zien waar zijn team niet eens aan heeft gedacht. Het begin van een samenwerking en van een de meest bloedstollende jachten op een seriemoordenaar ooit…
Toen je debuteerde als schrijver deed je nog veel andere dingen. Hoe is dat nu?
'Nu ben ik honderd procent schrijver. Eigenlijk was ik dat altijd al, maar mijn eerste boek is vijf keer afgewezen. Destijds schreef ik ook toneelstukken en muziek. Pas jaren later schreef ik mijn eerste thriller, Ik reis alleen (2013). Daar waren uitgevers meteen enthousiast over. Ik prijs mezelf gelukkig dat dit nu mijn leven is. Schrijven ligt het dichtst bij mijn hart.'
Wat gebeurt er als je schrijft?
'Je kunt via een idee deze wereld even achter je laten, daar houd ik van. Deze wereld is soms klote of saai. In deze wereld wordt Donald Trump president. Schrijven geeft mij de vrijheid om iemand anders, ergens anders te zijn. Ik kan een stoere rechercheur zijn, een klein meisje in het bos of een gevaarlijk iemand ... Dat is opwindend. Als het lukt is het alsof je in een film leeft.'
Voelt schrijven als werken of als spelen?
'Schrijven voelt niet als werken. Schrijven is leven. Het is creëren, zijn wie ik ben, doen wat ik het liefste wil doen. Alles eromheen – deadlines, contracten, interviews – dat is werk. Het is niet zo dat ik een hekel heb aan die dingen, maar het is niet waar ik het voor doe. Schrijven is een interessante psychologische reis. Je moet jezelf elke dag onder ogen komen: wie ben ik, wat denk ik? Dat is soms uitputtend. Het andere uiterste is de intense voldoening die je kunt ervaren. Als ik vroeger in mijn periode als rockartiest na een geweldig optreden van het podium kwam, had ik een stage high. Dezelfde euforie ervaar ik als ik een goed hoofdstuk heb geschreven. Dan zweef ik door het huis.'
Ervaar je prestatiedruk?
'Als je vier miljoen mensen voor je ziet die zich afvragen "is dit goed genoeg", is dat best een ding. Ik ben me voortdurend bewust van mijn publiek. In het kleine Noorse dorpje waar ik woon is het ook nog eens zo, dat als je succes hebt er zo’n sfeer heerst van: "oké, wanneer gaat hij het verpesten?" En dan heb je soms een hatelijke Amazon-review ... Bij de eerste boeken kon ik daar echt van schrikken. Zelfs al zijn er veel meer positieve reviews, die negatieve blijft hangen. Ik heb in mijn eigen hoofd al genoeg stemmen die zeggen "dit gaat niet werken". De laatste jaren heb ik geprobeerd die uit mijn hoofd te krijgen.'
Hoe heb je dat aangepakt?
'Ik heb vrij genomen en er bewust aandacht aan besteed. Ik heb meer ontdekt over die druk en negativiteit en hoe ik daarmee om kan gaan. Nu heb ik het gevoel dat ik clean kan schrijven. Van de volgende boeken ga ik meer genieten.'
'Al twee jaar werkte ik naar dat hoofdstuk toe, ik kon niet wachten om daar aan te komen!'
Heb je een meelezer?
'Mijn vriendin leest elke zin die ik schrijf. Voor dit boek alleen al heb ik zo’n vijfhonderd pagina’s afgekeurd materiaal: alle alternatieve versies kent zij. Natuurlijk is ze bevooroordeeld, maar ze houdt van alles wat ik schrijf. Dat is een heerlijk gevoel.'
Wat is het mooiste compliment dat je kunt krijgen?
'De redacteur van mijn eerste boek zei tegen me: "Je kunt schrijven wat je wilt. Het wordt hoe dan ook geweldig." Eenzelfde opmerking stond in een Nieuw-Zeelandse recensie: "This guy can write anything." Daar probeer ik op terug te vallen als ik twijfel aan mezelf.'
Wat is het effect van zo’n compliment?
'Dan gaan in mijn hoofd de kamers open die op slot zaten. Misschien gebruik ik vijftig procent van wat ik kan, omdat mensen hebben gezegd "dit moet je niet doen" of "wees niet zus of zo". Als iemand zegt dat je alles kunt, ontdek je dat er achter die gesloten deuren nog veel bruikbaars en zelfs waardevols klaarligt.'
Heeft de pandemie invloed gehad op je schrijven?
'Zeker. Waarom zou ik mensen vermaken met verhalen als de wereld instort? Ik heb veel makers gesproken die hetzelfde hebben doorgemaakt. Als kunstenaar wil je naar de wereld om je heen verwijzen, maar als je die niet begrijpt, wat moet je dan? De andere kant is: ik zat toch thuis, dus waarom zou ik niet schrijven? Ik schrijf ook voor mezelf, om mijn hersenen te prikkelen.'
Laten we het over je nieuwste boek hebben. De Noorse titel Ulven betekent 'De wolf', de Nederlandse titel is Sneeuwwit. Welke titel heeft je voorkeur?
'Sneeuwwit. De Noorse titel vind ik doodsaai, maar in Noorwegen was er jaren geleden al een boek dat Sneeuwwit heette. 'Sneeuwwit' is een referentie naar een passage in het laatste hoofdstuk waar ik nog steeds kippenvel van krijg. Al twee jaar werkte ik naar dat hoofdstuk toe, ik kon niet wachten om daar aan te komen! Uiteindelijk zat ik het huilend te schrijven, omdat ik me zo identificeerde met Mia.'
Je neemt je trouwe lezers in Sneeuwwit mee terug in de tijd. Kende jij de geschiedenis van je personages al?
'Totaal niet! Ik wist niets over die levensfase van mijn personages. Het was zo moeilijk, irritant gewoon. Ik heb wel zeven verschillende versies geschreven van hoe Mia in dit werk belandde. Ik heb zelfs gedacht: "Ik kan haar niet vinden. Laat dit boek maar zitten." Opeens begreep ik het echter. Toen schreef ik de eerste hoofdstukken, waarin je Mia tegenkomt met die I will kick your ass-mentaliteit. Ze was niet van plan om profiler te worden, toevallig komt dit werk op haar pad. Dat gedeelte voelt voor mij heel waarachtig. Soms vraag je je tijdens het schrijven af "zou dat echt zo gaan?", dit is een gedeelte waarvan ik denk: zo is het! Het klinkt misschien raar voor een fictieschrijver, maar als het voelt als de waarheid ben ik intens gelukkig.'
'Het is een gesprek tussen mij en de lezer. Een boek moet meer zijn dan kauwgom.'
Kun je iets vertellen over het schrijfproces?
'Ik schrijf het boek precies zoals je het leest, want ik wil het beleven zoals de lezer het beleeft. Ik ben voortdurend aan het onderzoeken welke invalshoek de wereld in het boek nodig heeft, aan het inzoomen en uitzoomen. Tegelijkertijd probeer ik de personages zo interessant mogelijk te maken, ook de personages die maar een bijrol spelen gun ik een echt verhaal. Als ik ervoor kan zorgen dat wanneer je het boek openslaat, je in een wereld terechtkomt waar je graag tijd doorbrengt, dan heb ik mijn doel bereikt.'
Je wisselt voortdurend van perspectief, behalve naar dat van de dader ...
'Je weet niet hoe vaak ik overwogen heb het perspectief van de moordenaar te nemen, maar het is een extreme zet. Je weet dan wie het is, want hij of zij praat tegen je. Voor mij neemt het een stukje mysterie en spanning weg. Bovendien moet ik als schrijver dan de moordenaar zijn, volledig in diens huid kruipen. Kan ik die slechte persoon zijn?'
Ken jij het motief van de moordenaar?
'Ja, dat moet ik helder hebben, anders voelt het alsof ik zomaar iets aan het verzinnen ben. Ik heb uitgebreid onderzoek gedaan naar seriemoordenaars en er zo veel over gelezen dat ik er misselijk van werd. Ik zou een professor in seriemoordenaars kunnen zijn. Hoe gebeurt dit, wie zijn ze en wat triggert hen? Die kennis maakt mijn leven een beetje treuriger.'
Heb je een tegenwicht tegen die narigheid?
'Ja, ik heb een dochter van zes, Mia. Ik dompel me graag onder in haar wereld van My Little Pony’s, knutselen, puzzelen ... Dat is als een warm bad. Dat is mijn werkelijkheid.'
Wat voor boeken wil je schrijven?
'Ik ben geïnteresseerd in karakterontwikkeling, de invloed van je jeugd en maatschappelijke kwesties. Boeken schrijven gaat wat mij betreft uiteindelijk om een gesprek: "Ik kijk naar de wereld, zo zie ik het. Wat denk jij?" Het is een gesprek tussen mij en de lezer. Een boek moet meer zijn dan kauwgom. Natuurlijk moeten ze als thriller ook spannend zijn, pageturners, maar ik wil ook de kans benutten om een gesprek te starten. Een centraal thema is wie we zijn en hoe we zo zijn geworden. Veel mensen zijn zich daar niet bewust van: ze voelen zich niet zo fijn, maar weten niet waar het vandaan komt. Het komt altijd ergens vandaan. Dat blijft me boeien.'
Waar werk je nu aan?
'Iets heel gaafs! Ik hanteer een nieuwe schrijfstijl. Soms twijfel ik of ik het wel kan, maar die uitdaging heb ik bewust opgezocht en is opwindend. Ik kijk echt uit naar wat nog komen gaat.
Het verhaal gaat verder na De jongen in de sneeuw. Mia gaat terug naar het eiland Hitra, waar ze in het eerste boek zelfmoord wilde plegen, om schoon schip te maken. En dan gebeurt er daar iets, zowel op romantisch vlak als op crimineel vlak...'
Leesfragment
Wil je alvast een sneak preview lezen van Sneeuwwit en lezen hoe het allemaal begon voor Mia? Als je niet kunt stoppen met lezen, kun je het boek ook nog eens winnen.
Auteursafbeelding: © Harald Øren, via uitgeverij Luitingh-Sijthoff
