Blogpost:
Rosemarijn Milo
Over Mantel van schaamte, mijn jongste boek, bij de presentatie op nederlanders.fr op 3 juni 2025
Over Mantel van schaamte, op 3 juni 2025 in de virtuele brasserie van Nederlanders.fr
Om te beginnen wil ik Anton Noë er graag hartelijk voor bedanken dat hij het initiatief heeft genomen voor een nieuwe serie de boekpresentaties, waarvan ik hier als vierde aan de beurt en aan het woord ben.En verder bedank ik alle aanwezigen, en toch met name Jitske Kingma, die hier wat wil vertellen van haar leesbeleving van Mantel van schaamte.
Al mijn boeken liggen me na aan het hart, maar Mantel van schaamte misschien nog wel het meest. Dat zou kunnen komen doordat ik de gebeurtenissen afwisselend heb gesitueerd in twee steden. In Amsterdam, de stad waarin ik ben geboren en getogen, en in Metz, de stad waar ik nu al bijna 20 jaar woon en waarvan ik ben gaan houden. ‘t Is niet helemaal waar, wat ik zeg, want in woon al bijna 16 jaar in het piepkleine dorpje Mey, maar dat maakt deel uit van wat nu heet ‘L’Eurométropole de Metz’. Let wel: ik zeg niet Metz want de naam wordt in het Frans als MES uitgesproken en de Eurométropole is een gemeentelijk samenwerkingsverband van 45 zelfstandige gemeenten, waarvan Metz verreweg de grootste is. Metz is mijn culturele horizon.
Misschien is er nog wel een heel andere reden voor mijn voorliefde voor dit boek; daar kom ik nog op terug.
Ik moet zeggen dat ik in dit boek wel héél veel heb willen doen. ‘Van buiten naar binnen denkend’ – u moet als het ware een trechter voor zich zien:1) ik wilde een stukje van de geschiedenis vertellen van het gebied waar Metz ligt, dat alleen al vanaf 1870 drie grote oorlogen heeft gekend. Het gebied is sindsdien beurtelings Duits en Frans geweest. Een streek van waaruit honderdduizenden mensen in de beide Wereldoorlogen zijn verdreven, wat veel mensen ofwel hun leven, dan wel hun levensgeluk heeft gekost;2) nauw daarmee samenhangend: de geschiedenis van de stad Metz zelf, en die van de bewoners in het algemeen3) en ten slotte die van één familie in het bijzonder.
Ik heb iets over de architectuur van de stad willen zeggen, willen schrijven over de belangrijkste gebouwen, de lezer aan de hand willen nemen bij wandelingen door de stad en naar de Jardin botanique, de prachtige grote botanische tuin van Metz met zijn eeuwenoude bomen.
En tenslotte, op het micro-niveau, heb ik de problemen aangekaart die kunnen ontstaan door een liefdesgeschiedenis als die van de Nederlander Jochem Tersluys en de Française Anouk Langlois. Hij: de zoon van een homoseksuele vader, maar per ongeluk ontstaan, en deels opgevoed door die vader en een lesbisch stel. Zij: de dochter van bijzonder conservatief katholieke ouders. Ik heb de schaamte in kaart willen brengen die vooral de moeder van Anouk voelt tegenover alles en iedereen, door alles en iedereen, en met name tegenover de keuze van haar dochter in de liefde.
En daarbij heb ik ook nog iets over Amsterdam willen schrijven en de problemen van twee verschillende talen in een relatie een rol laten spelen.
Zoals ook in mijn eerdere roman Voordat alles beter werd waarmee Mantel van schaamte een soort tweeluik vormt, heb ik een aantal actuele maatschappelijke vraagstukken onder de loep genomen; eerder homoseksualiteit en discriminatie, aids en abortus, om er een paar te noemen. In dit nieuwe boek ook homoseksualiteit, en daarnaast de kerkelijke misbruikschandalen en andere met name in Frankrijk hete hangijzers.
Kortom, ik heb er een geschiedkundige-, geografische-, culturele- en zedenschets van willen maken. Niet weinig ambitieus, dus. Ik heb er zelfs nog een beetje muziek in willen stoppen!
Eigenlijk is het hele leven van de familie waar Anouk van stamt doordrenkt van schaamte. De enige die daar helemaal afstand van heeft genomen is Anouks geliefde grootmoeder, die zij liefkozend ‘Omi’ noemt. Omi is voor haar het rustpunt in het voorname huis in Metz, waarin drie generaties samenleven.
Ik kom nu terug op ‘die andere reden’. Mijn personages ontstaan voornamelijk als ik al daadwerkelijk de virtuele pen ter hand heb genomen. Ze doen vaak dingen en hebben karaktertrekken, die ik niet van te voren heb bedacht, ondanks al mijn voorbereidingen. U mag van me aannemen dat er heel wat voorbereidend werk aan mijn boeken ten grondslag ligt. Al schrijvende werd Omi de grootmoeder die ikzelf zo graag had willen hebben. Niet alleen mijn moeders moeder Guusje Maes heb ik gemist; ze is al op 26-jarige leeftijd overleden. Ook de grootmoeder van vaderskant was een grote afwezige.
Ik zal u een hoofdstukje – er zijn 100 korte hoofdstukken – over Omi voorlezen: hoofdstuk 31. Wij zijn dan al een eindje in het boek en Omi heeft van Anouk al het een en ander gehoord over Jochem en de reacties van Anouks ouders.
U heeft het begrepen: ik ben ook van Omi gaan houden.
Ik hoop dat u bij lezing van dit boek iets van mijn liefde voor mijn onderwerpen mee voelt.
----------------------------------------------
Over de keuze van de muziek die hierna te gehore is gebracht:
Het is de Berceuse, wiegelied, van Alphons Diepenbrock, geschreven in 1912 De uitvoering die ik laat horen is die van Elly Ameling, Nederlands beste liedzangeres, de cellist Richte van der Meer en de wereldberoemde pianobegeleider Dalton Baldwin.De keuze is bepaald niet toevallig. Het is een bij uitstek Nederlands-Frans muziekstuk. Gecomponeerd door een Nederlander, op een Franse tekst, en opgedragen aan de Franse zangeres Julie Hekking Cahen, echtgenote van de Frans-Nederlandse cellist Gérard Hekking die jarenlang lid is geweest van het Nederlandse Concertgebouworkest.Daarnaast heb ik een speciale band met deze muziek: ik heb het in mijn conservatoriumtijd als celliste veel gespeeld op recitals met telkens andere pianisten en zangers. In Mantel van schaamte zijn het de celliste Florence, een van de ‘moeders’ van Jochem, haar studiegenote Iris aan de piano en Anouk, sopraan, die deze muziek uitvoeren voor Jochem, als hij zijn artsenbul in ontvangst heeft genomen.
