Loki, Proteus en ander shapeshiftende goden

Is een zeer knap geschreven boek dat tal van lezers zal aanspreken en tegerlijkertijd zal teleurstellen of zelfs vervreemden. Juist omdat het boek heel toegankelijk lijkt maar door zijn magische realistische opzet en postmodernistische gelaagdheid toch best pittig is. Zoals de film Big Fish zich prima als een familiefilm laat wegkijken en voor de ingewijden een uitzonderlijke diepte heeft...

Het boek bestaat uit 13 verschillende verhalen die zeer licht met elkaar zijn verweven en alle hetzelfde thema lijken te behandelen. De vraag naar de waarheid en verdichting van de geschiedschrijving. En wat dit boek zo knap doet is dat het zonder academische geleerdheid of jargon, “voordoet” hoe de grote narratieven ontstaan die onze cultuur domineren. Het zijn dan ook geen verhalen over de geschiedenis maar verhalen uit de “aan ons vertelde” geschiedenis.
Hoe verteller en lezer af en toe van perspectief veranderen. Hoe de lezer zich regelmatig moet realiseren dat men “betekenaar” is en dat een verhaal meer diepte en zelfs tot spel van versluiering en verheldering wordt als men al iets over het onderwerp weet.

Voor een goed begrip van het spel dat Polet speelt met zijn lezers zijn twee wetenswaardigheden relevant. Ten eerste dien je als lezer een endgame player te zijn, dit betekent al “zeer goed” bekend te zijn met geschiedenis, taalfilosofie, symboliek, magisch realistische en verdichtende literatuur.

Vooral relevant zijn de inzichten van
Jung (het bewuste, licht, God versus het onbewuste, de schaduw en demiurg)

Nietzsche (hyperrelativiteit, er bestaat geen objectieve waarheid, alleen interpretatie, het apollinische afgodsbeeld (de betrouwbare, rechtvaardige, patriarchale god) is dood want er is geen normerende instantie voor onze conventie, anders dan wij Zelf, de levenskunstenaar, zelfscheppende en betekenaar der dingen.

Baudrillard (de industriële hyperrealiteit van de demiurg/ wij stellen via massamedia het leven zo romantisch/ gepimpt voor dat de werkelijkheid alleen maar kan tegenvallen).

Omdat Polet in Jip en Janneke taal en daarom op een zeer verfrissende en genietbare wijze een zeer postmoderne (en tegelijkertijd oeroude Hindoeïstische) filosofie uitwerkt. Namelijk die van het solipsisme... De gedachte dat ik de Enige ben, Schepper, Brahma of Avader/ Abraham en de Belever van deze schepping als Atman, Avatar, Adam, Protagonist etcetera. Het verhaal over Adam en Eva, de handelende en schouwende aspecten van de ziel staat bijvoorbeeld al in de Muṇḍaka Upaniṣad
3.1. en 3.2. Daar zijn het twee vogeltjes waarbij de één eet en dus een fysieke handeling verricht en de ander oordeelt en dus een mentale handeling verricht) En Eva zag/ oordeelde dat de vruchten van de boom goed waren om te eten. Het positieve oordeel leidt tot een instemmend handelen.

Als een Neo die de programmeur/ demiurg (Matrix 4) van zijn eigen Matrix (verlosser, schepper en offer) blijkt te zijn. Dader, slachtoffer, bruut, held, charlatan alles dat nodig is om de simulatie (Eva, het leven zelf) voldoende smeuïg te maken. Of zo men wil leefbaar, mooi, verrassend, voor eeuwige wederkeer vatbaar! Want voor een alwetende God kan het bestaan alleen door vergetelheid (Nevelheim/ contrast) verrassend en zo genietbaar gemaakt worden. Zoals Nietzsche dit betoogd in zijn essays “het voordeel van een slecht geheugen.” en “Over nut en nadeel van de geschiedenis voor het leven.” Alleen met het woord NIET (de schaduw) kan God niet uit de voeten... een Lichtbron zeker als het de Enige is, heeft namelijk geen schaduw. Hoofdstuk 4, 5 en 7 zijn hier best duidelijk over.

Bijvoorbeeld in zinnen als:
– Het hangt van iemands manier van kijken af. Sommige bezitten een blik die alleen het andere ziet, of DE ander.
– Ik niet, zei ik, ik ontwaar het andere nooit.
– Misschien ben je het zelf, zei de oude man. Daarom.
– Niet ik, zei ik ontsteld. Als het zo was zou ik niet zichtbaar zijn. Blz. 124

En

– IK hield de illusie van de wereld in leven. Blz 128

Wie dit vatte, zal een erg leuk en (in vergelijking met verwante literatuur) toegankelijk verhaal treffen. Probleem is en blijft dat deze postmoderne/ gnostieke/ hindoeïstische kijk zeer zelfvervreemdend is. Hetgeen weer belangrijk is voor een perpetuum mobile... Want als men de Schrijver is van het eigen levensverhaal, waarom valt het leven zelf dan zo tegen??? Ben Ik, God niet goed en almachtig??? Want uit de neiging tot (zelf) verbetering van het leven, scheppen we de levensthema's, Schaduw, erfzonde en myriade voor de volgende reïncarnatie, vleeswoording. Vandaar... Heb de Ander lief als jeZelf, want in die end... je bent het ZELF!!!

Wij zijn Ons Zelf het meeste vreemd – Nietzsche

Zoals in de taalkunde iterativiteit of frequentativiteit een vormeigenschap is van werkwoorden die herhaalde werking aangeeft, bijvoorbeeld het element (affix) -el-, als in trappelen, puzzel, Zelf en hakkelen. – Elohiem

Het hoogste, zei hij peinzend, het allerhoogste, dat is goden woorden in de mond leggen en zelf spreken (blz. 277)

In hoofdstuk 8 Wordt de grootste bankroof/ oplichting (Luke/ lichtstad) uit de geschiedenis in een wervelend taalspel van verdichting en versluiering uitgewerkt... De verstrengelde geschiedenis van het communisme en het kapitalisme. De zogenaamd straatarme Karl Marx was namelijk een oom van Lion Philips (inderdaad, dat succesverhaal uit Eindhoven) en bevriend met de steenrijke industrieel Friederich Engels. Alleen... sinds wanneer gaan vermogende met onvermogende om, joden met gojs??? Waarom hebben al die steenrijke vrienden hem niet een baan en prima salaris voor de vorm aangeboden. Kon ie mooi studeren in de baas zijn tijd. Het enige goede antwoord is dat Marx nooit straatarm is geweest. Maar het staat hem wel leuk, de marketing van het industriële merk Marx dient bij de doelgroep namelijk wel een soort herkenning op te roepen. En dit is wat we de hoge hoed van de geschiedenis noemen. Zoals vandaag de dag veel succesvolle ondernemers vroeger straatarm waren of in een schuurtje zijn begonnen of een ander idyllisch David en Goliath verhaal. De moderne held met duizend gezichten veinst drama, ellende, overwinning en strijd.

Op blz 275 schrijft Polet zeer geraffineerd.

“Ik heb hem (Marx) gedwongen te studeren en hem vervolgens leermeester van mijn imbeciele kinderen (het ressentiment van de slavenmoraal) gemaakt.”

“Misschien ook benaderde hij de wereld en filosofeerde hij over de wereld altijd op deze wijze uit noodzaak (armoede) je objectiveert wat ver van je af staat (het historisch materialisme) en filosofeert erover. Tot dat je zelf de vrijheid kreeg? Of veranderde dan je filosofie, werd deze persoonlijker en gekleurder, zoals een kameleon zich bij de wisselende natuur aanpast maar nooit bij zijn soortgenoten? Kameleon aan een touwtje.
Een kameleon, had eens een schrijver gezegd, is iemand die soms denkt dat hij een kameel (lastdier/ Marx) en dan weer dat hij een Lion (Philips) is, maar nooit denkt hij erover na wie hij zelf is: hij is die hij is en alleen via anderen is.”

De kameel en de leeuw komen zowel in de filosofie van Nietzsche als in de heilsleer van Christus voor. Opnieuw gaat het weer over zijn, willen zijn, metamorfose, identiteit en hoe die door de Ander te laten aanmeten.

Alleen schrijft Polet in de afsluiting van dit verhaal (blz 289)

“er is geen ander... nu pas werkelijk de gevangene van mijzelf... er is geen ander...”

Oftewel het taalspel is niet eens zo geavanceerd, wie kan herkauwen EN een aardig arsenaal aan parate kennis heeft herkent het vlot. Zoals Po-let = Let op

Heel misschien verwijst de naam van Seleucus zelfs naar de roodogige en twaalfdradige paradijsvogel (Seleucidis melanoleucus) Hetgeen zou kloppen met de opening van het 4e deel in dit verhaal over de dierenriem... en de rode ogen en omgekeerde symboliek rondom de negeroide albino. Maar deze associatie is wel vergezocht. Alhoewel het verhaal vaak gaat over de omkering van waarden en symboliek. Zoals Polet een wat merkwaardige en zelfs obsessieve symbolisering kent voor de term wit, dun snorretje en kleine mensen. Daarnaast wordt er natuurlijk ten minste gedoeld op de kapitein van Alexander de Grote die zelf dé leermeester en filosoof van de middeleeuwen, Aristoteles als leermeester had.

Een andere zeer mooie vondst van Polet is bijvoorbeeld de volgende zin.

“Het is een gojs meisje uit een familie van Nederlandse komaf, Sibylle Kerkstra”

De Cybele (is een profetes die uit eigen beweging profeteert) komt uit de Griekse (gooische) mythologie zoals de Romeinen zonder blikken en blozen de religies van andere overnamen. Met uitzondering van de joodse (niet-gooische), maar uiteindelijk wel die van de christelijke gojim. Die een gedode god aanbidden en een soort ritueel kannibalisme als nagedachtenis opvoerde.

Polet schrijft hierover,

“de nieuwe wijn met een vleugje smaak van lood.”

En elders

“Je neemt zo je hele voorgeslacht in je op. Net als hun taal, die je ook iedere keer herkauwt en verorberd.”

Een nog mooier gebruikt beeld is dan ook die van de uit wolf/ram (romeinse/ joodse oorsprongsmythologie) geconstrueerde draad voor Verlichting. En zo kan ik nog wel even doorgaan want er valt veel moois te delven uit zijn werk.

Maar natuurlijk moet er voor de enthousiaste gemaakte lezer ook nog wat juweeltjes en pareltjes te delven blijven en deze zijn er in volwassen overvloed. Met dit verhaal wilde ik een voorzetje geven van hoe zijn werk zich ook laat lezen en dat het nog best pittig kan zijn. Wie zonder literaire kennis aan dit boek begint lees een leuke verzameling bijzondere, onderhoudende en wellicht wat vage verhalen. Wie met kennis van zaken het boek leest zal een zeer knappe schrijver ontdekken. Die in al zijn werk als een heuse Proteus niet van wezen maar alleen van vorm veranderd en in dit boek wellicht zijn hoogste en meest toegankelijke vorm gevonden heeft.