Briljante science in gecomprimeerde fiction

Mijnwerkerszoon Cixin Liu (1963) groeide op in een arm dorp in de Chinese provincie Henan. Een simpel, ongeletterd leven leek zijn deel, maar in plaats daarvan ging hij studeren in de Verenigde Staten en groeide hij uit tot een internationaal succesvolle sciencefictionauteur. Het drielichamenprobeem, het eerste deel van een trilogie, is zijn bekendste boek tot nu toe. Hij won er als eerste Aziaat de Hugo Award mee. Er is ook een filmversie, maar door gedoe over de rechten blijft die vooralsnog op de plank.

Het succes van de zogeheten 'Rembrance of Earth’s Past'-trilogie is mede te danken aan de Engelse vertaling. Vertaler Ken Liu, zelf ook sciencefictionauteur met Chinese wortels, paste Het drielichamenprobleem in overleg met de auteur aan zodat het beter geschikt werd voor de westerse lezer. Begrijpelijkerwijs is het dan ook deze versie die door Eisso Post in het Nederlands is vertaald.

Ongebruikelijk genoeg begint dit sciencefictionverhaal met geschiedenis. Tijdens de Chinese Culturele Revolutie in de jaren 60 moet de nog jonge astrofysica Ye Wenjie toezien hoe haar vader, een professor, publiekelijk wordt terechtgesteld. Zelf wordt ze voor straf naar de geheime Rode kust-basis gestuurd, waar een parabolische antenne op de ruimte staat gericht. Pas na vele jaren dienst leert ze de verbazingwekkende waarheid over deze antenne kennen. Dat zet haar aan tot een aantal radicale acties.

In het heden ontmoeten we nanotechnoloog Wang Miao, wiens hulp wordt ingeroepen als er een golf van mysterieuze zelfmoorden plaatsvindt onder Chinese wetenschappers. Als hij op onderzoek uitgaat, overkomen hem curieuze dingen en stuit hij op een mysterieuze online virtual reality game, waarin een planeet met drie zonnen centraal staat. Dat geeft een zogenaamd drielichamenprobleem: een wiskundig vraagstuk omtrent het berekenen van de baan van drie naburige hemellichamen. Dat is welhaast ondoenlijk omdat drie verschillende, op elkaar inwerkende zwaartekrachten een chaotische situatie geven. Wang ontdekt echter dat het voortbestaan van de mensheid in groot gevaar komt als dit probleem niet wordt opgelost.

In een nawoord vertelt Liu dat hij een nogal ongewone vorm van verbeelding heeft. Lichtjaren, extreem grote of kleine oppervlakten, dimensies en andere maten waar de meeste mensen zich weinig bij kunnen voorstellen, kan hij uitstekend visualiseren voor zichzelf. Het blijkt een bijzonder talent dat hij in zijn boek optimaal weet te benutten en dat de basis vormt voor een veel breder wetenschappelijk vernuft. Daar komen bovendien tal van spectaculaire gebeurtenissen en verschijnselen uit voort, die volkomen uniek zijn binnen het genre.

Dat Liu als schrijver ook nog iets anders kan, blijkt vooral in het eerste kwart. Nog maar net bekomen van de roerige openingshoofdstukken over de Culturele Revolutie, wordt de lezer alweer meegevoerd in spannende verwikkelingen rond Wang Miao. Daarnaast leren we de auteur kennen als een man van geslaagde metaforen en rake observaties.

Zodra Wang de game binnenstapt, verandert dat echter. Net zoals zijn hoofdpersoon zich steeds meer in het spel verliest, verliest de auteur zich in zijn eigen wetenschappelijke ideeën. Het verhaal krimpt dan in tot voornamelijk informatie en actie en laat steeds minder ruimte over voor zaken als inkleuring van de omgeving, karakterontwikkeling en levensechte details. Daardoor maakt het geheel uiteindelijk een nogal gecomprimeerde indruk. Een auteur kan ook te veel schrappen.

Helaas is het boek daardoor voor mensen die natuurwetenschappelijk gezien niet zo goed onderlegd zijn een fikse kluif. Onnodig, want feitelijk legt Liu alles goed genoeg uit of hij sluit een verhandeling vol vakjargon netjes af met een voor iedereen begrijpelijke conclusie. Op tal van momenten weet hij mensen zelfs mee te voeren in zijn speciale verbeelding en ze daar volop deelgenoot van te maken. Volhouders worden dan ook zeker beloond, maar het onderwerp moet je wel interesseren.

Wie echter originele, niet-westerse sciencefiction wil lezen waarin de science daadwerkelijk briljant is, is bij dit boek aan het juiste adres. De verwondering die voor veel lezers van het genre zo belangrijk is, valt in Het drielichamenprobleem volop te vinden.