Vreemde breuk met rest van de serie

Let op: deze recensie bevat spoilers van vorig delen uit dezelfde serie.

Drie jaar heeft de Nederlandstalige lezer moeten wachten op Voorbij de storm, het vierde en laatste deel van ‘Vuur en As’, de Young Adult-reeks van Sabaa Tahir (1983). Maar nu ligt de vertaling van Anne-Marieke Buijs in de winkels en dat is een heuglijk moment. De afronding van een vertaalde fantasyserie is in Nederland immers geen zekerheid. Dat deze serie het heeft gehaald is tekenend voor het hoge niveau tot nu toe. Daarom is het vreemd dat dit afsluitende deel op een aantal punten behoorlijk afwijkt van het voorgaande. Voorbij de storm is slechts gedeeltelijk een eindspel van stukken die al op het bord stonden en in veel opzichten een nieuw spel. Dat hoeft niet persé negatief te zijn, maar in dit geval kun je er vraagtekens bij zetten.

Tahir is een in Londen geboren Amerikaanse met Pakistaanse ouders. Dankzij die wortels is ‘Vuur en as’ een originele en kleurrijke fantasyserie: oosterse wezens als djinns, ifrieten en ghouls bevolken een goed uitgewerkte dystopische wereld die is geïnspireerd op de Romeinse tijd. Daarin worden Arabisch overkomende bevolkingsgroepen als de ‘geleerden’ en de nomaden onderdrukt door het Imperium van de Maskers, ofwel de ‘krijgers’. Dat leverde een gechargeerde maar interessante omzetting op van de daadwerkelijke Romeinse geschiedenis naar een fantasywereld.

Die originele opzet is in Voorbij de Storm naar de achtergrond gedreven. In plaats daarvan is er een traditioneler fantasyverhaal gekomen, waarbij een groep helden een duistere bovennatuurlijke macht bestrijden. Die macht staat bekend als de Nachtbrenger en is koning van de djinns. De echte slechteriken onder de Maskers vechten in zijn dienst, maar verder zijn alle onderlinge vijandigheden tussen krijgers en geleerden opgeschort. Terugkijkend kan worden gesteld dat er wel degelijk sinds deel één naar deze opzet toe is gewerkt, maar toch lijkt dit boek niet goed aan te sluiten op wat eraan vooraf ging.

De verhaallijn wordt in principe wel opgepakt waar deze was gebleven. Geleerde Laia zoekt verder naar bondgenoten in de strijd en een manier om haar aartsvijand de Nachtbrenger te verslaan. Bloedklauwier Helene zint op een manier om Antium, de hoofdstad van het Imperium, te heroveren op de barbaren die deze hebben bezet. En Zielenvanger Elias blijft overleden zielen vanuit het Wachtoord overzetten naar gene zijde. Tijdens het eerste kwart van het verhaal verandert er niettemin zo veel aan de bestaande situatie, dat het ongemakkelijk wordt voor een afsluitend seriedeel. Alsof de auteur meent dat ze in de voorgaande delen te traag is opgeschoten met wat ze van plan was en nog even een inhaalslag maakt. ‘Haastig’ is dan ook een indruk die de tekst vaak maakt.

Er ontstaan bijvoorbeeld tamelijk moeiteloos nieuwe vriendschappen en bondgenootschappen. Laia krijgt er al rap een paar grootse magische krachten bij. De djinns doen opeens volop mee als ‘volk’ en leveren belangrijke nieuwe personages, maar deze zijn te laat geïntroduceerd om goed uit de verf te komen. Ondertussen gaat er van alles mis in het wachtoord en blijkt de ontknoping bijna volledig te draaien om die nieuwe problemen en niet om oude. Alleen de strijd tussen de Bloedklauwier en de barbaren vervolgt de weg die in deel drie was uitgezet en komt tot een robuust einde, maar dat al halverwege het boek.

Behalve de inhoud wijkt ook de schrijfstijl af van voorgaande delen. Tahirs stilistisch hoogstaande maar soepele taalgebruik is merkbaar versimpeld. Ronduit tenenkrommend is een aantal seksscènes die zo uit een stuiverroman lijken geplukt en de van weinig kennis van zaken getuigende oorlogsscènes.

Desondanks zijn er beslist ook positieve punten te melden. Het verhaal heeft zeker spanning, er is nog veel originaliteit over en er komt een aantal op zichzelf interessante nieuwe onderdelen en karakters bij. Het hoofdthema van dit verhaal is liefde en binnen dat kader kunnen nieuwe relaties en samenwerkingsverbanden ook worden gezien als een warme draai in het verhaal. Daarom zal het uiteindelijk van de lezer zelf afhangen in hoeverre die deze afloop weet te waarderen.