Kwetsbare naaktheid

Korte disclaimer


Ik ken Gerardo Insua Teijeiro, ook wel de dichter met-die-moeilijke-achternaam genoemd, persoonlijk. Hoewel “kennen” en “persoonlijk” betrekkelijke woorden zijn. Je ontmoet elkaar bij voordrachten en vraagt hoe het gaat, om uiteindelijk de verlossende woorden “het gaat goed” te horen. (Want laten we eerlijk zijn: niemand wacht op het antwoord “het gaat kloten op dit moment”.) En hierbij houdt onze kennismaking ook op. We zijn nooit samen op vakantie geweest. Ik heb nooit een fles wijn met hem gedronken of samen met hem muziek beluisterd (waarbij ik wel het achterdochtige vermoeden koester, dat we beiden onszelf in Tool zouden kunnen verliezen) en ik weet niet of hij een vriendin heeft (of meerderen), een kind heeft (of meerderen), een huisdier heeft (een kat, hond, cavia) of dat hij een partner heeft. Het enige wat ik van Gerardo weet en ken, zijn de voordrachten die hij kris kras door het land geeft. Als je naar voordrachten gaat, is er een goede kans dat je hem hebt gehoord, zonder het te beseffen. Terwijl zijn voordrachten en de techniek die hij toepast, uiterst uniek is. (Maar daarover later meer.) Wat ik wel weet, of vermoed tenminste, is dat hij uiterst integer en recht door zee is en daardoor het ook niet erg vindt om kritisch bekeken te worden. Ik vind zijn voordrachten zo overweldigend , zo gepassioneerd, dat ik onder de indruk was en besloot zijn boek te recenseren, met dezelfde kritische bril waarmee ik andere auteurs recenseer. Met zijn tweede boek, "Foxtrot Met Rijstkorrels", die 15 december uitkomt en over zijn reis in Noord Korea gaat, hier een recensie van zijn debuut. Voor de mensen die niet verrast willen worden: deze recensie bevat spoilers.


Theater van het hart


“Hier is niets vrijwilligs aan
Wanneer woorden
zich door poriën
een weg naar buiten slaan.”

Fragment uit het gedicht “De kamer”.



Het is op deze gespannen koord, waarop de bundel balanceert. De titel gedicht bestaat bijvoorbeeld uit drie delen, en het is tevens het gedicht waarmee Gerardo zijn bundel opent. Dit is uitermate goed gekozen en zet tevens de toon van de bundel neer. Dit is ook geen gedicht, maar meer een manifest, een afspraak die hij samen met de lezers maakt. Zoals de titel het al omschrijft, stelt Gerardo zichzelf en zijn hart geheel als een theater open, en toont hij een inkijkje in zijn emoties, gedachten, gevoelens en het leven zelf. Hij spaart daar niets bij; ook zichzelf niet. Of zoals hij in het gedicht eindigt: “Dus gun mij mijn eigen vergetelheid , en laat mij mijzelf zijn.”


En zichzelf is hij. Hij toont, als je de gedichten bestudeert, een kwetsbaarheid die je zelden bij dichters tegenkomt. In het gedicht “Aanzoek” bijvoorbeeld, ontdek je al gauw dat het niet over een man of vrouw gaat. (Hoewel deze interpretatie nog steeds mogelijk is.) Het is de aanzoek van een dichter naar de dichtkunst, waarbij hij stelt:


Vertel mij,
voor het slapen gaan,
waar
ik uw ring moet begraven,
en ik zal
het regelen –
als volleerd koorddanser
tussen de bodemschatten
en de versregels


Zoals ik eerder schreef, zijn de gedichten multi-interpretabel. Soms lijken ze over een verloren liefde te gaan (zoals het gedicht “Aan V.V.M."), soms over de liefde zelf (zoals het gedicht “Waterkant” of “De dag dat woorden te kort schoten” of “Dolfijn”) en soms over de liefde voor de dichtkunst (zoals “De kamer”, “Ik stop er mee” of “Toneel van het hart”.) Wat alle gedichten bij elkaar brengt is het hart als metafoor, dat zowel voor woorden pompt, maar ook voor bloed en liefde. In ieder gedicht is er dan ook een verwijzing naar het hart of een onderdeel van het hart. (Waaronder het gedicht “Hartkamer”.) Alsof hij iedere keer weer, zijn borstkast openbreekt en zijn pompende hart toont en alles wat zich daarbinnen afspeelt. Een strijd. Een strijd om woorden. Een strijd om te dichten. Een strijd om de liefde en zo nu en dan een moment van berusting. De beeldspraak slaat zich om je hoofd en er zijn momenten in de bundel dat je bent waar Gerardo is en je kunt de omgeving waarin hij staat, bijna aanraken, ruiken en proeven. Neen de volgende strofe als voorbeeld:


Tussen de staalfabrieken
en andere zware industrieën
stond ik – tegen wil en dank
op een kruispunt van wegen


Zoals zijn gedichten als spijkers binnenkomen, zo draagt Gerardo zijn gedichten ook voor. Hij kent ze uit zijn hoofd. (Wat een enorme opgave is.) Vecht bijna met de microfoon in zijn handen en als luisteraar hoor je de stroming van woorden langskomen, die zo nu en dan boven een tak aan de rivier blijven hangen, om daarna naar de donkere dieptes te worden meegesleurd. Als hij voordraagt en als je de bundel voor de tweede of derde keer leest, ontdek je dat de klanken van de woorden, samengaan in een niet hoorbare ritme, die ergens (als een hartslag) aanwezig is. Bij Gerardo gaat het niet alleen om betekenis, het neerpennen van een gedachtekronkel of een gevoel, maar draait het tevens om de klanken van de woorden zelf, de woordspelingen, en hoe alle woorden bijelkaar een rivier vormen die je naar eindeloze zee sleuren. Ik vind het woord “dichter” bij Gerardo, eerlijk gezegd een verbastering van wat hij werkelijk is: een woordkunstenaar. Hij rijgt woorden, beelden en metaforen aan elkaar die tezamen een beeld vormen, maar ook afzonderlijk van een schoonheid betuigen. Iedere druppel bloed, iedere pomp, staat op zichzelf maar vormt achter elkaar een beeld van emoties, een tijdschets van waar Gerardo zich als dichter bevindt.


Maakt dit de meest toegankelijke bundel ooit? Nee. Soms moet je een gedicht drie keer door je mond laten rollen, voordat je alle smaken kan proeven: de smaak van metaal, spijkers, bloed, verdriet, onmacht, strijd en soms een moment van openbaring en berusting. Het besef dat niet alles een strijd hoeft te zijn. Zoals in zijn gedicht “Constellatie”:


Ik mis je deze ochtend
Elke ochtend
Maar dat is oké



Recensie geschreven door Anthonie Holslag
December 2019