Naïef optimistisch verteller van een triestig verhaal

“Een heel leven voor je” werd in 1975 met als auteursnaam Emile Ajar uitgegeven. Pas na het overlijden van de auteur Romain Gary (1914 – 1979) werd duidelijk dat Ajar een pseudoniem was van Gary. Gary/Ajar had als eerste en tot nu toe enige auteur de Prix Goncourt gewonnen. In 1956 won hij als Gary met “De laatste kudden van Afrika” en dus in 1975 met “Een heel leven voor je” als Ajar. Dit is tegen de regels van Prix Goncourt, omdat een auteur de prijs maar één keer mag winnen. Een kniesoor die daar nog over valt. Nadat in 1979 duidelijk werd dat Gary de auteur is van “Een heel leven voor je” zijn bijna alle herdrukken en vertalingen onder de naam Romain Gary op de markt gebracht.

Om het ‘gedoe’ met pseudoniemen nog wat gecompliceerder te maken; Romain Gary is eigenlijk ook een pseudoniem of op zijn minst een verfransing van de naam Roman Kacew die hij van zijn ouders kreeg bij zijn geboorte in Vilnius Litouwen in 1914. Zijn vader verdween en al snel uit het leven van Gary en op 11-jarige leeftijd emigreerde hij naar het Franse Nice en werd hij in de jaren daarna Frans staatsburger. Tijdens de Tweede Oorlog was hij piloot voor het Vrije Franse Leger dat vanuit Engeland opereerde. Na de oorlog ging hij in Franse diplomatieke dienst en werkte hij op verschillende Franse ambassades over de gehele wereld.

“Een heel leven voor je” speelt zich af in een banlieu in Parijs begin jaren zeventig. Op de 6e verdieping van een appartementencomplex woont de oude Joodse (ex-)prostituee Rosa. Doordat zij in verband met haar leeftijd niet meer goed in de markt ligt als prostituee baat ze al een aantal jaren een (illegaal) pension uit voor kinderen van prostituees. Een van deze kinderen is de Arabische Mohammed, dat meestal wordt afgekort tot Momo. Hij is de centrale verteller in “Een heel leven voor je” die als 14-jarige terugkijkt op zijn leven bij Rosa vanaf dat hij een jaar of drie is tot aan zijn 14-jarige nu. Dit vertelperspectief zorgt per definitie voor een onbetrouwbare verteller, want Momo mag dan wel ‘streetwise’ zijn, maar ‘schoolsmart’ is hij zeker (nog) niet. Momo beseft dit zelf ook, wanneer hij tussen jeugdig zelfvertrouwen in eigen oordeelsvorming en jeugdige twijfel over de eigen kennis zwalkt. Gary werkt dit vertelperspectief erg goed en geloofwaardig uit. Dit alleen maakt “Een heel leven voor je” de moeite van het lezen waard.

Naast het vertelperspectief zijn de actuele (velen nog steeds actueel) thema’s die Gary aansnijdt in deze roman. Thema’s als prostitutie, illegaliteit, multiculturele samenleving, racisme, euthanasie en kinderbescherming komen allemaal voorbij. Gary doet dit op een vernuftige manier, hij maakt van “Een heel leven voor je” een grote maatschappij kritische roman, maar hij laat Momo en Rosa ervaren, en daarmee ons als lezer ook, hoe deze thema’s impact hebben op hun dagelijkse leven. De kracht van het ‘kleine verhaal’ tegenover die van de opgeblazen grote politieke theorieën en maatschappelijke analyses die je in 1975 en ook nu nog zo vaak tegenkomt. Momo, Rosa en de andere bewoners van het appartementencomplex gaan op creatieve en solidaire manier om met deze thema’s. Dit zorgt voor een positieve toon in een verder niet al te vrolijk makend verhaal. Het zijn de naïef optimistische verteller Momo en dit positieve rode draadje die er voor zorgen dat wat op zich een triest en deprimerend verhaal is, toch nooit somber wordt bij lezing.