Lezersrecensie
De ultieme femme fatale
Salomé is de dochter van Herodias en de stiefdochter van Herodes Antipas. In de Bijbel (Matteus 14: 6 en Marcus 6:22) wordt ze niet bij naam genoemd, maar uit andere historische bronnen wordt het duidelijk dat het over haar gaat. Op aandringen van haar moeder Herodias eist zij als beloning voor het dansen voor haar bronstige stiefvader Herodes het hoofd van de door haar vader gevangengenomen Johannes de Doper. Dit Bijbelse verhaal inspireerde menig kunstenaar om Salomé als kwaadaardige vrouw af te beelden. In de verhalenbundel “Drie vertellingen/verhalen” van Gustave Flaubert uit 1877 staat het verhaal “Herodias”. Het is de Salomé van Flaubert die in de jaren daarna een parade aan Salomés in de kunsten veroorzaakt. Salomé groeit in die jaren uit tot dé personificatie van de ‘femme fatale’. Deze niets en niemand ontziende schaamteloze vrouw staat recht tegenover haar tijdgenote de ‘femme fragile’; de literaire zusters met namen als Emmy Bovary (alweer Flaubert), Anna Karenina (Tolstoj) en Eline Vere (Couperus) om er drie te noemen.
Ook Oscar Wilde is in zijn toneelstuk “Salome” uit 1893 schatplichtig aan Flaubert. Nog meer dan Flaubert en anderen maakt Wilde van Salomé de ultieme ‘femme fatale’. Veel immoreler dan de Salomé van Wilde ben ik ze nog niet tegengekomen in de literatuur. Ze zet al haar vrouwelijke schoonheid en vaardigheden tot het verleiden van mannen in, om eerst een Syrische zelfmoord te laten plegen, dan de gevangen Johannes de Doper net niet helemaal gek te maken om vervolgens haar bloedgeile stiefvader in ruil voor haar dans met de zeven sluiers ‘alles’ te geven. Na haar dans, is al wat ze aan haar stiefvader vraagt: het hoofd van Johannes de Doper. Haar stiefvader wil dit in eerste instantie niet geven, omdat hij zowel bang is voor Johannes en respect heeft voor de God van Johannes. Salomé laat zich niet afschepen met al het goud van de wereld en blijft volharden in haar eis. Een eis die ingewilligd wordt en wanneer het hoofd aan Salomé wordt gepresenteerd kust zij het vol op de lippen. Wat een moordwijf.
“Salome” is zeker niet het beste toneelstuk ooit geschreven. Wat het zo goed maakt is de wijze waarop Wilde Salomé neerzet en de woorden die hij haar in de mond legt. De enscenering, andere personages en de dialogen in “Salome” zijn matigjes. Het is Salomé die “Salome” zo intrigerend maakt. Na publicatie en eerste uitvoeringen van “Salome”, al duurt het tot 1931 voor de eerste Britse voorstelling, zijn er andere kunstenaars die geïnspireerd door de Salomé van Wilde aan het werk gaan om hun eigen Salomé te creëren. Bekendste voorbeeld hiervan is de opera “Salome” van Richard Strauss uit 1905.
In de decadentistische literatuur uit het ‘fin de siècle’ is Salomé een regelmatig terugkerende figuur. Zo verschijnt ze bij J.K. Huysmans in het decadentistische standaarwerk “Tegen de keer” uit 1884 wanneer het hoofdpersonage Des Esseintes refereert aan een schilderij van Gustave Moureau waarop Salomé dansend is afgebeeld. Ook bij andere, en dan vooral Franse, decadenten schrijvers, schilders en dichters komt Salomé regelmatig voorbij. Echter geen van allen slaagt er in om van Salomé zo’n verleidelijke immorele en nietsontziende vrouw te maken als Oscar Wilde.
Ook Oscar Wilde is in zijn toneelstuk “Salome” uit 1893 schatplichtig aan Flaubert. Nog meer dan Flaubert en anderen maakt Wilde van Salomé de ultieme ‘femme fatale’. Veel immoreler dan de Salomé van Wilde ben ik ze nog niet tegengekomen in de literatuur. Ze zet al haar vrouwelijke schoonheid en vaardigheden tot het verleiden van mannen in, om eerst een Syrische zelfmoord te laten plegen, dan de gevangen Johannes de Doper net niet helemaal gek te maken om vervolgens haar bloedgeile stiefvader in ruil voor haar dans met de zeven sluiers ‘alles’ te geven. Na haar dans, is al wat ze aan haar stiefvader vraagt: het hoofd van Johannes de Doper. Haar stiefvader wil dit in eerste instantie niet geven, omdat hij zowel bang is voor Johannes en respect heeft voor de God van Johannes. Salomé laat zich niet afschepen met al het goud van de wereld en blijft volharden in haar eis. Een eis die ingewilligd wordt en wanneer het hoofd aan Salomé wordt gepresenteerd kust zij het vol op de lippen. Wat een moordwijf.
“Salome” is zeker niet het beste toneelstuk ooit geschreven. Wat het zo goed maakt is de wijze waarop Wilde Salomé neerzet en de woorden die hij haar in de mond legt. De enscenering, andere personages en de dialogen in “Salome” zijn matigjes. Het is Salomé die “Salome” zo intrigerend maakt. Na publicatie en eerste uitvoeringen van “Salome”, al duurt het tot 1931 voor de eerste Britse voorstelling, zijn er andere kunstenaars die geïnspireerd door de Salomé van Wilde aan het werk gaan om hun eigen Salomé te creëren. Bekendste voorbeeld hiervan is de opera “Salome” van Richard Strauss uit 1905.
In de decadentistische literatuur uit het ‘fin de siècle’ is Salomé een regelmatig terugkerende figuur. Zo verschijnt ze bij J.K. Huysmans in het decadentistische standaarwerk “Tegen de keer” uit 1884 wanneer het hoofdpersonage Des Esseintes refereert aan een schilderij van Gustave Moureau waarop Salomé dansend is afgebeeld. Ook bij andere, en dan vooral Franse, decadenten schrijvers, schilders en dichters komt Salomé regelmatig voorbij. Echter geen van allen slaagt er in om van Salomé zo’n verleidelijke immorele en nietsontziende vrouw te maken als Oscar Wilde.
1
Reageer op deze recensie
