De lezer is slechts schijndood

In haast poëtische zinnen met een opzwepende ritmiek breekt Alex Boogers in “De lezer is niet dood” een lans voor de herontdekking van de lezer, die niet anders kan dan een boek ter hand nemen, het open te slaan en erin verdwijnen. Op zoek naar nieuwe werelden, ervaringen en levens die aan de zijne raken en schuren. Een proces dat niet wezenlijk verschilt van dat van de kunstenaar die tegen wil en dank zich genoodzaakt ziet werk te maken.

Vooral onder jongeren is volgens Boogers lezen in onmin geraakt. Het credo van de huidige tiener is niet langer: “Ik denk dus ik ben, maar ik ‘app’ dus ik besta.” Op drift geraakt in een samenleving waarin vluchtigheid en de zucht naar nieuwe, beter, sneller prioriteit is, zoeven zij langs de rijkdom van literatuur.

Boogers slaat de spijker op zijn kop als hij terecht de vraag opwerpt of het klopt dat er niets te halen is voor de jongeren anno nu. In het huidige literaire aanbod lijkt weinig te zijn dat hen zal aanspreken. De commercie en schreeuwerigheid die horen bij deze tijd waarin sociale media meer lezers trekken dan de bibliotheek, zijn de doodsteek voor het boek dat ten onder dreigt te gaan aan de productie van content in plaats van waarachtige verhalen.

Wanneer Boogers schrijft: “We lezen biografieën over grote namen, helden die obstakels overwonnen, het talent hadden om achtergrond, milieu, afkomst te ontstijgen, op weg naar de plek die ze moesten innemen in het bestaan.”, kan het niet anders dat ook nu lezers en boeken elkaar moeten kunnen vinden. De behoeften zijn niet veranderd. Er zijn schrijvers die deze verhalen schrijven of zouden kunnen schrijven. Docenten, boekhandelaren en bibliotheekmedewerkers die deze boeken aan de man kunnen brengen. Wat mist is de bezieling. We zijn elkaar kwijtgeraakt.

Want precies daar wringt de schoen: “We weigeren in te zien dat zo’n held op de hoek van de straat kan wonen, dat hij zijn weg probeert te zoeken, en geen idee heeft waar hij naartoe moet.” De connectie is zoek. De schrijver lijkt zijn publiek te willen paaien, de docent voelt literatuuronderwijs als net zo’n verplicht nummer als de leerling, de boekhandelaar is in de eerste plaats middenstander.

Deze constatering is niet alleen exemplarisch voor de lezer, maar voor het individu in het algemeen. Met dit schotschrift toont Boogers genadeloos de leemtes aan in de moderne maatschappij. Verbinding en bezieling raken ondergesneeuwd, waardoor lezen en luisteren geen vanzelfsprekende activiteiten meer zijn. Raak mij en raak mij nu, anders ben je me kwijt en wordt jouw stem overstemd door die van een ander die meer lawaai maakt.

Een pleidooi voor de ziel van de lezer is ook een pleidooi voor medemenselijkheid en mededogen. Boeken zijn een weg, schrijvers de stratenmakers. In een samenleving waarin massaproductie en massaconsumptie elkaar tot ongekende hoogten opzwepen, raakt wat een mens werkelijk kan raken en vormen verloren.

De lezer is niet dood. Hij is springlevend, maar wordt verzwolgen onder de golven van het zie-mij-syndroom. Ook de lezer wil gezien worden, om wie hij is. Niet om het vakje waar hij in past. Raak mij en ik zal je volgen. Een opdracht aan elke boekenliefhebber, schrijver, bibliothecaris, docent, ouder en uitgever.