Een pelgrimage langs liefde en de waarheid

Deze recensie verschijnt ook op mijn blog: roodlokjeleest.blogspot.com

De eerste dode in elke oorlog is het gezond verstand (A. Den Doolaard). Een citaat van een bekende gemeentegenoot sprong in het oog toen ik het recent ontvangen leesclubexemplaar van De Camino opensloeg. Een bijzonder motto dat me is bijgebleven. Anya Niewierra ontving met haar vorige boek de Hebban thrillerprijs, en ik had nog niets van haar oevre gelezen. Gezien de overlap van De Camino met mijn opleiding, was ik in mijn nopjes toen het boek in de bus lag en was ik door de hoog beoordeelde andere boeken uiterst nieuwsgierig naar de schrijfstijl van Niewierra.

In De Camino pleegt Emil zelfmoord tijdens het lopen van de bekende pelgrimsroute. Zijn vrouw Lotte en zijn beide zoons besluiten zijn as uit te strooien in zijn geboorteland, Bosnië-Herzegovina, waar Emil ook de nodige oorlogstrauma´s heeft meegemaakt. Vragen over het waarom van zijn zelfmoord, maar vooral ook omtrent de identiteit van Emil, maakt dat Lotte exact een jaar later diezelfde tocht te maken, met dezelfde slaapplaatsen en stops, om zo antwoorden te zoeken. Onderweg door het landschap komen meer vragen op, en vindt er ook een psychologische tocht door haar eigen emoties plaats. Een onbekende man achtervolgt haar, die niet wil dat ze de waarheid achterhaalt, en een mysterieuze brievenschrijver doet het verleden uit de doeken.

Ik wil me verwijderen aan de regenboog aan emoties die sinds zijn zelfmoord mijn voelen kleurt.

We wandelen door het Franse landschap met de hoofdpersonage Lotte, terwijl de omgeving door Niewierra beeldend wordt geschetst, met inbegrip van de pijnscheuten en blaren die bij een degelijke voettocht horen. Hiernaast ontvouwt zich een parallel verhaallijn, genaamd de Brief, dat gekenmerkt wordt door de beschrijvingen van de oorlog uit eerste hand. Bij het hoofdverhaal merk je overduidelijk dat de auteur zelf ook ooit de Camino heeft gelopen en de uitdagingen aan der lijve heeft ondervonden. In de leesclub kwamen verwijzingen naar wandelen al dikwijls ter sprake, maar het voelde voor mij ook werkelijk als een reis, door de psychologische ontwikkeling van Lotte, maar ook door de geschiedenis van het voormalige Joegoslavië, wat ik tot dan toe maar summier kende. Ik ontdekte dat de research voor dit boek twee jaar heeft geduurd, en dat zorgt ervoor dat ik merk dat de schrijfster haar beroep echt serieus neemt. Een twee pagina´s tellende literatuurlijst is eveneens het gevolg, en omvat geschiedenisboeken, maar ook literatuur rondom het beroep van Lotte, die chocolaterier is.

Dat brengt me wel op een punt dat als minpunt ervaren kan worden, want door de hoeveelheid aan geschiedenis en informatie neemt de snelheid van het boek in de hoofdstukken van de brief flink af. Voor mij zorgde het ervoor dat ik even moest meanderen en de heftige gebeurtenissen in de oorlog, de genocide, langzaam in me moest laten inwerken. Anders dan de omslag doet geloven, is het boek mijns inziens dan ook geen thriller, maar eerder een roman, gekenmerkt door heftige en spannende elementen en psychologische ontwikkelingen. De spanning is met name onderhuids en heeft een functie, maar de spanning is niet het doel van het boek.

Over de psychologische kant van het verhaal was ik erg lovend gedurende het lezen. Lotte maakt als hoofdpersoon een duidelijke groei mee, en een breed spectrum aan emoties passeert de revue. We krijgen een compleet beeld van haar als persoon, zowel hoe ze voor als na het overlijden was en hoe ze de rouwverwerking ruimte probeert te geven. Ze is zoekende naar de waarheid, van het verleden van haar man, maar ook rondom Emil als persoon. Je proeft in haar hoofdstukken dan ook goed hoe vertrouwen en liefde met de zoektocht naar de waarheid verweven zijn.

Ook van een nieuw personage, de geheimzinnige brievenschijver, krijgen we een uitgebreide karakteromschrijving, ondanks dat wij niet in zijn hoofd kruipen. Emil leren we echter nauwelijks kennen; immers speelt het verhaal zich met name af rondom zijn zelfmoord en verleden. We kunnen slechts gissen wat er door zijn gedachten ging tijdens het lopen van de Camino.

Tegen het einde van het boek vinden veel losse uiteindjes elkaar en bleef het boek ook nog een tijdje in mijn hoofd spoken. Ik had meer willen lezen over Emil, maar vooral de oorlogsmidaden die beschreven zijn, waren voor mij erg aangrijpend en maakte ook veel los in de leesclub. Ik benoemde daarom ook de term fenemonaal bewustzijn, gezien we nooit in staat zullen zijn de ervaringen van een oorlogsvluchteling te kunnen begrijpen, zolang we dit niet zelf meemaken, en dan nog, zijn wij nooit dezelfde persoon. Toch wist Nawierra een gevoelige snaar te raken door een tipje van de sluier te lichten rondom thematiek als indoctrinatie en PTSS.

Tot slot is de vormgeving van het boek, middels de dubbele verhaallijn, maar ook door het opdelen in dagdelen bijzonder en met aandacht neergezet. Elke dag zien we de weersomstandigheden en de plaats weergeven, en zorgt het los vermelden van de hoofdstukken van de Brief ervoor dat er geen verwarring ontstaat over het schakelen.

Al met al vind ik dat Anya Niewierra een mooie en aangrijpende roman heeft neergezet, met de nodige stof tot nadenken. Vergezeld met mooie zinnen en beeldende natuuromschrijvingen, waande ik me even echt door de Camino en in de belevingswereld van Lotte. Mocht je op zoek zijn naar een vlotte thriller dat je op het puntje van je stoel houdt, dan zou ik even doorzoeken, maar voor mij was deze lezende intervaltraining een mooie ervaring.