Molti nemici, molto onore (Veel vijanden, veel eer)

Nirwana is in het boeddhisme het hoogst bereikbare doel. Het is een toestand die na hard werken, voornamelijk mediteren, bereikt kan worden. Je bent dan vrij van begeerte, aversie en verlangens. De ultieme vorm van verlichting. Het boek begint op de eerste pagina met een citaat van Ajahn Sucitto, een Engelse Boedhist, die als leidraad blijkt te dienen voor het boek. “Nirwana….als de vuren van hebzucht, haat en waan zijn geblust, is de geest vrij om op volle kracht te werken.”

Hoofdpersoon is Hugo Adema. De helft van een tweeling. De andere helft heet Willem en is vernoemd naar zijn opa. Hugo is kunstenaar. Schilder. Tweelingbroer Willem is Directeur van het bedrijf wat door opa Willem begonnen is. Een bedrijf wat installaties voor de oliewinning maakt.
Opa Willem is getrouwd met Odilia Blum, geboren op Curaçao als dochter van een hoge bestuursambtenaar.
De vader van Hugo en Willem heet Max Bruno. Hij is gescheiden. Zijn zonen Willem en Hugo zijn weliswaar tweelingbroers, maar zij slaan elkaar de hersens in wanneer zij jong zijn. Als resultaat worden zij gescheiden en woont Hugo drie jaar bij zijn grootouders. De familie woont in Wassenaar en staat al jaren in de Quote top 100 van rijkste Nederlanders.
Dan zijn er nog twee zeer belangrijke personen in het boek. Geertje de zus van de vader van Hugo. Zijn tante dus. Genegeerd door de familie. Zij is zwaar geestelijk gehandicapt en zit permanent in een inrichting. En dan is er nog Beth de voormalig au-pair die een tijdje voor de zoons Adema heeft gezorgd. Zij heeft ook een relatie gehad met de vader van Tommy Wieringa. Tommy Wieringa? Dé Tommy Wieringa? Jazeker! De schrijver heeft zichzelf een rol gegeven in dit boek. Hij is in het boek als schrijver op zoek naar het verleden van opa Adema. In de archieven van het NIOD. Hij ontmoet, al dan niet toevallig, Hugo. Later komen ze elkaar opnieuw tegen bij Beth.

De oude Willem Adema blijkt een uitgebreid oorlogsverleden te hebben bij de SS, wat hij gedetailleerd in een aantal dagboeken heeft vastgelegd. Er is echter ook het familieverhaal dat hij daarna een voorname rol in het verzet heeft gespeeld. En dat hij dus aan de goede kant van de geschiedenis is terechtgekomen. Wieringa beschrijft de zoektocht van Hugo naar de waarheid.

Hij doet dat in een vlotte toegankelijke schrijfstijl. Het boek leest gemakkelijk en verveelt geen moment. Opvallend is het oog voor detail voor auto’s en high tec spullen. Een auto is niet zomaar een auto maar iets wat consequent met merk en type wordt aangeduid. Bijvoorbeeld een Toyota Landcruiser of Mercedes-Benz GLK 220. Datzelfde geldt overigens voor fotocamera’s waar een Yashica T5 en Sony DSC-T10 worden genoemd. Oog voor detail.

In het boek kent een aantal interessante thema’s.
Zo is er het thema kapitalisme dat de wereld versneld naar de ondergang helpt. De familie Adema zit in de olie industrie. De brandstof van de huidige economie en moderne kapitalistische samenleving. En die zal ook, althans volgens Wieringa, onvermijdelijk leiden tot de ondergang van onze manier van leven. Vervuiling, opwarming van de aarde zijn daar de tekenen van. Iets wat door de hardcore Adema’s wordt afgedaan als ‘gezeik’. Zij zien zichzelf als de motor van de moderne samenleving zonder wiens inspanning deze onvermijdelijk zal vastlopen. Eigenlijk verdienen ze applaus. De beide Willems (opa en kleinzoon) staan model voor deze vorm van denken.

Een ander thema is de rol van familie en de positie van individuen in dit systeem. Opa Willem Adema was fout in de oorlog. De familie heeft een verhaal gemaakt om dit goed te praten en een logische plek te geven. Volgens het familie verhaal kwam opa Willem Adema tot het juiste inzicht en werd nog in de oorlog een vooraanstaand verzetsman. De idee is dat dit verhaal door alle familieleden onderschreven wordt. Het buitenbeentje Hugo gaat echter op zoek naar de absolute waarheid. Hij plaatst zichzelf daarmee buiten het familie systeem. En doorbreekt de familie regels. Dat getuigt van moed.

Wieringa raakt ook de waarde van democratie aan als thema en spreekt via het boek zijn zorg uit voor de toekomst ervan. De verkiezing van Trump staat symbool hiervoor. Een treffend citaat: “De burger in het vrije Westen had, in de woorden van Baudelaire, toegegeven aan het ‘eenvoudige genoegen om te slopen’. Het wonderbaarlijke democratische experiment leek aan zijn einde te komen door zoiets stompzinnigs als verveling, er gebeurde simpelweg te weinig. De kanonnen zwegen, de mensen stierven gemiddeld genomen van ouderdom. Burgers hadden helemaal geen zin om hun zwaarbevochten individuele vrijheden te verdedigen, ze hadden gewoonweg zin in een verzetje na driekwart eeuw vrede, vrijheid en economische voorspoed, als rebellen uit verveling en revolutionairen uit vernielzucht.” (Pagina 39).
Een zorg die Wieringa deelt met Ilja Pfeiffer, beschreven in zijn boek Alkibiades. Het verhaal van dezelfde Alcibiades komt ook in Nirwana voor (Alcibiades door Wieringa consequent met een C geschreven overigens). Waar Pfeiffer een heel boek wijdt aan deze held, gebruikt Wieringa 2 bladzijden om het verhaal van Alcibiades te vertellen. Gedurfd om een link te leggen naar dit, overigens bijzonder mooie, werk van Pfeiffer, die niet met name noemt.
Opa en kleinzoon Willem leggen het ook nog aan met ‘Thierry’. Waarmee Thierry Baudet bedoeld wordt, wiens filosofie door hen toch als bijzonder stimulerend gezien wordt voor het Nederlandse bedrijfsleven.

Hugo Adema staat ook model voor zorgzaamheid voor de zwakkere medemens. Als blijkt dat zijn vader nog een zwakzinnige zus heeft zoekt hij haar regelmatig op, bouwt een band met haar op en is bij haar wanneer zij bijna overlijdt. ook zoekt hij zijn oude au-pair Beth op. Die blijkt ongeneeslijk ziek te zijn en samen met Tommy Wieringa zorgt hij voor haar tot haar dood en ontfermt zich over kat Dickie.

Het is binnen deze complexiteit van tegengestelde belangen en verwachtingen dat Hugo zijn weg moet vinden naar de toekomst toe. Hij is een Zen beoefenaar wat wellicht helpt in het vinden van het Nirwana. Ook voor hem geldt het familiedevies: Molti nemici, molto onore; Veel vijanden, veel eer. Al is bij hem soms zijn eigen familie die vijand.

Wieringa komt ook nog met een prachtige verhandeling over de ontwikkeling van de olie industrie en de rol van vuur. Ergens in de oudheid vond de mens het vuur uit. Van hout en kolen werd dat gas- en oliewinning, het speelterrein van de Adema’s. Deze hielden het vuur van de vooruitgang gaande. Er is inmiddels geen product ter wereld te bedenken zonder dat daar ergens vuur bij te pas komt. Vuur bedient nu 7 miljard aardbewoners en moet permanent aan de gang gehouden worden. De bossen zijn reeds opgestookt. Nu doen we dat met olie en gas. Met verwoestende gevolgen. Kapitalisme leidt tot eeuwige groei. Gevoed door vuur met begeerte als zuurstof. Bevrijd je van de begeerte, zeggen de Boeddhisten en het vuur zal doven. Een weldadige koelte zal volgen. Het antwoord op de heerschappij van het vuur is de afwezigheid van vuur. Uitdoving. Nirwana. En zo is alles gezegd wat gezegd moest worden en is de cirkel rond ⭕️.