Lezersrecensie
'Maria van Oekraïne', een persoonlijk verhaal van velen, toen én nu
Wat ben ik geraakt door dit boek! Mieke heeft met ‘Maria van Oekraïne’ een treffend portret gemaakt en een meeslepend verhaal geschreven over het dubbele drama dat een jonge Oekraïense vrouw meemaakt. Een roman die zich afspeelt in een Oekraïne dat in de jaren ’20 en ’30 van de vorige eeuw zo te lijden had onder het gruwelbeleid van Stalin (die de Oekraïners o.a. via het wapen ‘honger’ onderdrukte). Een verhaal dat zich verder ontwikkelt in de Tweede Wereldoorlog, waarin veel gedeporteerde Oekraïners een tweede drama meemaakten, dat hen door de nazi’s werd aangedaan. Een verhaal over de gruwel van oorlog en dictatuur, over macht, over lijden, over liefde.
De roman heeft een heel persoonlijke betekenis voor me. In 2020 zette ik een bericht op Facebook naar aanleiding van de 75ste verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog. Ik zette er een foto bij van mijn grootouders, Maria Nahatsch en Aloïs De Hondt, in de plantentuin in Jena (Duitsland). Op 8 mei 1945 konden ze daar nl. eindelijk trouwen. Mijn Baboesja was een Oekraïense Ostarbeiterin die in 1942 door de nazi’s gedeporteerd was uit haar dorp Vereskuny, om dwangarbeid te verrichten in een fabriek in Jena in Duitsland. Mijn grootvader was een Belgische Fremdarbeiter. Ze leerden elkaar kennen in Jena (waar de Ostarbeiterinnen de toelating kregen om op zondagnamiddag 2 uurtjes het kamp te verlaten), ze begonnen een liefdesrelatie, en in een bos bij Jena werd mijn vader verwekt. Tijdens de nacht van 5 april 1945 werd hij in het werkkamp waar mijn grootmoeder verbleef, tijdens een bombardement, in erbarmelijke omstandigheden geboren.
Mieke Vandromme las mijn Facebookpost en vond er de inspiratie in om een roman te schrijven over het ‘mogelijke’ verhaal van mijn grootmoeder, Maria van Oekraïne. In 1998 interviewde ik mijn grootmoeder voor een audioreportage die ik maakte als student Woordkunst aan het Conservatorium van Antwerpen. Mijn grootmoeder was toen 74 jaar en blikte terug op haar leven. Mieke beluisterde de ruwe opnames van het interview, deed uitgebreide gesprekken met me, en dook mee in ons familiearchief met foto’s en documenten. Ik gaf haar ook informatie die ik via mijn vader en zijn zus kreeg, die zij mondeling van hun moeder hadden gekregen. Mieke trok naar de omgeving van Jena (in Thüringen, vlak bij het concentratiekamp Buchenwald) om zich te documenteren en de atmosfeer van de plek te voelen. Ze liet zich informeren door professor Vladimir Ronin, die veel kennis van zaken heeft over de Russische en (ingewikkelde) Oekraïense geschiedenis. Mieke heeft zich historisch dus heel goed gedocumenteerd.
Ik was diep ontroerd toen ik het uiteindelijke resultaat van dit zorgvuldig gedocumenteerd schrijfproces las. Uiteraard in de eerste plaats ook omwille van mijn persoonlijke band met het verhaal. Toen ik het manuscript las, was het alsof op een heel realistische manier de blinde vlekken in de verhalen van mijn grootmoeder werden ingevuld. Een ‘mogelijk’ antwoord op veel vragen in onze familiegeschiedenis werd gegeven. De grens tussen fictie en realiteit heeft Mieke met veel respectvolle verbeelding verkend. Sommige informatie, namen, feiten werden heel waarheidsgetrouw overgenomen. Andere dingen, o.a. een deel van het plot, werden wat gewijzigd en aangevuld in functie van de literaire spanningsboog. Dit is wat mij betreft steeds met respect voor het oorspronkelijke verhaal gebeurd.
Maar ook los van deze persoonlijke betekenis, werd ik sterk getroffen door de manier waarop Mieke een mooi en helder portret geeft van een ‘gewoon’ meisje dat een tergend zware periode doorleeft. Hoe ze laat voelen dat een schijnbaar ‘gewone’ vrouw heel bijzonder is, een thema dat Mieke in heel haar werk en leven erg belangrijk vindt en inspireert. Mieke heeft een directe en beeldende schrijfstijl die je als lezer het verhaal goed laat visualiseren. Haar aandacht voor de beschrijving van het detail maakt het verhaal filmisch, alsof ze met een camera door alle zintuigen gaat.
Met ‘Maria van Oekraïne’ zet Mieke het verhaal van de Ostarbeiterinnen in de Tweede Wereldoorlog, dat lang onderbelicht is geweest, heel helder in de kijker. Het feit dat Oekraïne op dit ogenblik een zoveelste drama op haar grondgebied meemaakt, en de daaruit volgende migratiestromen en vluchtelingenverhalen, maken dat de roman niet alleen historisch, maar tegelijkertijd ook zeer actueel is. Het persoonlijke verhaal is een verhaal van velen, toen én nu.
De roman heeft een heel persoonlijke betekenis voor me. In 2020 zette ik een bericht op Facebook naar aanleiding van de 75ste verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog. Ik zette er een foto bij van mijn grootouders, Maria Nahatsch en Aloïs De Hondt, in de plantentuin in Jena (Duitsland). Op 8 mei 1945 konden ze daar nl. eindelijk trouwen. Mijn Baboesja was een Oekraïense Ostarbeiterin die in 1942 door de nazi’s gedeporteerd was uit haar dorp Vereskuny, om dwangarbeid te verrichten in een fabriek in Jena in Duitsland. Mijn grootvader was een Belgische Fremdarbeiter. Ze leerden elkaar kennen in Jena (waar de Ostarbeiterinnen de toelating kregen om op zondagnamiddag 2 uurtjes het kamp te verlaten), ze begonnen een liefdesrelatie, en in een bos bij Jena werd mijn vader verwekt. Tijdens de nacht van 5 april 1945 werd hij in het werkkamp waar mijn grootmoeder verbleef, tijdens een bombardement, in erbarmelijke omstandigheden geboren.
Mieke Vandromme las mijn Facebookpost en vond er de inspiratie in om een roman te schrijven over het ‘mogelijke’ verhaal van mijn grootmoeder, Maria van Oekraïne. In 1998 interviewde ik mijn grootmoeder voor een audioreportage die ik maakte als student Woordkunst aan het Conservatorium van Antwerpen. Mijn grootmoeder was toen 74 jaar en blikte terug op haar leven. Mieke beluisterde de ruwe opnames van het interview, deed uitgebreide gesprekken met me, en dook mee in ons familiearchief met foto’s en documenten. Ik gaf haar ook informatie die ik via mijn vader en zijn zus kreeg, die zij mondeling van hun moeder hadden gekregen. Mieke trok naar de omgeving van Jena (in Thüringen, vlak bij het concentratiekamp Buchenwald) om zich te documenteren en de atmosfeer van de plek te voelen. Ze liet zich informeren door professor Vladimir Ronin, die veel kennis van zaken heeft over de Russische en (ingewikkelde) Oekraïense geschiedenis. Mieke heeft zich historisch dus heel goed gedocumenteerd.
Ik was diep ontroerd toen ik het uiteindelijke resultaat van dit zorgvuldig gedocumenteerd schrijfproces las. Uiteraard in de eerste plaats ook omwille van mijn persoonlijke band met het verhaal. Toen ik het manuscript las, was het alsof op een heel realistische manier de blinde vlekken in de verhalen van mijn grootmoeder werden ingevuld. Een ‘mogelijk’ antwoord op veel vragen in onze familiegeschiedenis werd gegeven. De grens tussen fictie en realiteit heeft Mieke met veel respectvolle verbeelding verkend. Sommige informatie, namen, feiten werden heel waarheidsgetrouw overgenomen. Andere dingen, o.a. een deel van het plot, werden wat gewijzigd en aangevuld in functie van de literaire spanningsboog. Dit is wat mij betreft steeds met respect voor het oorspronkelijke verhaal gebeurd.
Maar ook los van deze persoonlijke betekenis, werd ik sterk getroffen door de manier waarop Mieke een mooi en helder portret geeft van een ‘gewoon’ meisje dat een tergend zware periode doorleeft. Hoe ze laat voelen dat een schijnbaar ‘gewone’ vrouw heel bijzonder is, een thema dat Mieke in heel haar werk en leven erg belangrijk vindt en inspireert. Mieke heeft een directe en beeldende schrijfstijl die je als lezer het verhaal goed laat visualiseren. Haar aandacht voor de beschrijving van het detail maakt het verhaal filmisch, alsof ze met een camera door alle zintuigen gaat.
Met ‘Maria van Oekraïne’ zet Mieke het verhaal van de Ostarbeiterinnen in de Tweede Wereldoorlog, dat lang onderbelicht is geweest, heel helder in de kijker. Het feit dat Oekraïne op dit ogenblik een zoveelste drama op haar grondgebied meemaakt, en de daaruit volgende migratiestromen en vluchtelingenverhalen, maken dat de roman niet alleen historisch, maar tegelijkertijd ook zeer actueel is. Het persoonlijke verhaal is een verhaal van velen, toen én nu.
5
Reageer op deze recensie
