Cocaïne als verdienmodel

Af en toe kom je een boek tegen dat je zelf niet snel zou kiezen. Onlangs werd mij dit boek van Conny Braam aangereikt: een voor mij onbekende schrijfster.
Het is moeilijk voor te stellen: een legale cocaïnefabriek in een oorlogsneutraal land die tijdens de eerste wereldoorlog cocaïne levert aan beide strijdende partijen. Toch vormt dit de feitelijke basis voor de roman van Conny Braam.

Zij heeft dit intrigerende verhaal meesterlijk in romanvorm verteld. De historie is uitstekend verweven in het verhaal, en dat is ook het sterkste punt van dit boek.
Braam heeft indrukwekkend vooronderzoek gedaan, getuige de opsomming van bronnen achter in het boek. De feitenoverdracht is overweldigend en vaak schokkend. Het is echter vermeldenswaardig dat enkele van de genoemde feiten niet door de factchecker kwamen; het verstrekken van cocaïne aan soldaten door het Engelse leger was bijvoorbeeld al in 1916 verboden. Ook de omvang van de Nederlandse Cocaïne Fabriek (NCF) behoeft enige nuance: de productie van cocaïne was niet zo groot als beschreven. Desondanks vormt dit slechts een klein deel van het geheel.
Toch blijft vooral de rol van de Nederlandse overheid en het bedrijfsleven in het geheugen hangen. De Nederlandse staat, als belanghebbende, probeerde lange tijd onder internationale opiumverdragen uit te komen. De ‘neutraliteit’ van Nederland tijdens de eerste wereldoorlog kwam bij mij wel in een ander daglicht te staan.

Terug naar het verhaal: Lucien Hirschland, is een jonge, charismatische vertegenwoordiger bij de NCF. Hij is uitermate succesvol, maar heeft weinig op met de gevolgen van zijn transacties. Zijn benadering is puur zakelijk. Zijn geschiedenis verweeft zich met die van zijn zus (Zwaantje) en zijn vriendin Pola, die verslaafd raakt aan Cocaïne die haar door Lucien wordt verstrekt. Verder wordt de relatie beschreven met collega’s, leidinggevenden, klanten en met de verminkte Engelse oorlogsveteraan Robin Ryder, die (toevallig?) zijn pad kruist. De verhaallijnen zijn goed doordacht, misschien iets gezocht, maar niet storend. Conny Braam slaagt er naar mijn idee beter in om de geschiedenis te beschrijven dan om de karakters uit te diepen. De dialogen zijn wat ouderwets, maar passen prima bij het tijdsbeeld.

Wat voor mij opviel, was de ongelofelijke naïviteit van de hoofdpersoon. Misschien had Conny Braam de intriges subtieler moeten beschrijven; nu lag het verhaal er wel erg dik bovenop. Ook had het verhaal iets meer pit kunnen gebruiken; de ontspannende ontknoping ontbrak naar mijn gevoel.

Al met al is dit een zeer mooi boek om te lezen. Ik zie dit werk wel voor me als film of als tv-serie. Als je een goede historische roman wilt lezen, met Nederland tijdens en na de Eerste Wereldoorlog als achtergrond, raad ik dit boek van harte aan.

In het nawoord vond ik nog een schokkend feit: Nadat het gebruik en de handel in cocaïne verboden zijn, legt de fabriek zich toe op de productie van heroïne en speed, die vervolgens nog steeds aan landen worden verkocht voor militaire doeleinden, tot na de tweede wereldoorlog.
En dan vond uw recensent dat hoofdpersonage naïef…