Schrijnende eenzaamheid

Oktober 1914. Europa staat aan de vooravond van een lange, ellendige oorlog. Zweden bewaart zijn neutraliteit, maar onderzoekt in het geheim alternatieve zeeroutes. Dat is een werk voor marineofficier Lars Tobiasson-Svartman. Hij peilt de diepte van de zee en het is zijn verhaal dat Mankell optekent in Diepte.

Het is geen vrolijk verhaal. Lars’ hele leven staat in het teken van afstanden. Fysieke afstanden, maar ook afstanden tussen mensen. Met die laatste soort kan hij niet om, hij meent dat wat niet gemeten kan worden ook niet bestaat. In wezen is hij verschrikkelijk eenzaam. Hij is eenzaam op een boot vol mensen en hij is eenzaam bij zijn vrouw. ‘Hij vroeg zich af of er een grotere afstand denkbaar was dan tussen twee mensen in hetzelfde bed die deden alsof ze sliepen’.

Tijdens zijn geheime missie stoot hij op een desolaat eiland ergens voor de Zweedse kust. Hier woont een vrouw, Sara Fredrika. Ze stinkt en ze is vuil, maar haar levenskracht en haar wanhopige wil haar isolement te doorbreken, trekken hem onweerstaanbaar aan. Omwille van haar zet Lars de belangrijkste ijkpunten in zijn leven opzij. Daarmee start hij, deels onbewust, de verwoesting van het bestaan van anderen. Uiteindelijk komt Lars tot het besef dat hij continu op zoek was naar afstanden. ‘Maar afstand telde niet, het ging om nabijheid – dat betekende iets’. Kan hij, op het moment van die gedachte, het tij nog keren?

Diepte komt stroef op gang. Dat is deels te wijten aan de aandacht die Mankell besteedt aan de geografische beschrijving van de zeeroutes die Lars moet peilen. Dat is nu eenmaal niet voor iedereen gesneden koek. In dat begin worden ook lijntjes uitgegooid die geen vervolg krijgen. Dat zijn we van Mankell niet gewend en streng als we zijn kost dat een ster. Maar ach, eenmaal het begin voorbij wacht een prachtig geschreven boek dat het onvermogen tot echt contact schrijnend blootlegt. Het woeste landschap, gevuld met regen, wind en ijs, onderstreept Lars’ eenzaamheid en dat van wie hem te dicht nadert. Het is een boek dat beroert en beklijft en opnieuw Mankells klasse bevestigt. Maar het kan duidelijk niet dienen als antidepressivum. Wie last heeft van het vallen van de bladeren weze gewaarschuwd.