Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Hebban recensie

Tamme uitwerking van 'Vector'

Gerry Hameetman 27 augustus 2019

Drie jaar geleden schreef Simon de Waal het geschenkboekje ter ere van de Spannende Boeken Weken, Vector. Geen geringe opgave iets spannends in slechts vijfennegentig pagina’s in elkaar te flansen, maar Vector was geslaagd. Simpel, recht toe recht aan, maar leuk – helemaal goed voor wat het was. Nu is daar Systema. Een ‘volwaardige’ thriller, die voortborduurt op het verhaal van Vector, dieper ingaat op de materie die toen zeker tot de verbeelding sprak. In Systema heeft De Waal alle ruimte om zijn plot uit te breiden, drama’s uit te lichten, motieven te versluieren en/of te verduidelijken, shockeffecten toe te passen: alles wat een auteur doet in zijn effectbejag. Toch is het maar de vraag of De Waal hier met Systema helemaal in is geslaagd, ondanks zijn overduidelijke moeite. Want ook Systema is ‘leuk’. Punt. Zeker geen straf om te lezen. Maar daarmee voel je je dan misschien toch wel een tikkie bekaaid... en dat zal hier -in tegenstelling tot een boek dat je cadeau krijgt- toch niet de bedoeling zijn.  

Een deel van het probleem ligt in het feit dat Systema met een minimum aan inleiding door gaat daar waar Vector eindigde. Alex ontdekte dat zijn vader een gevluchte Russische wetenschapper was, toen een Russische maffioos hen opzocht om het achterovergedrukte zenuwgas te bemachtigen dat in de grafkist van Alex’ moeder verstopt lag. Nu blijkt de grafkist opeens in zijn geheel verdwenen. Zoals Alex terugblikkend zelf op het politiebureau beseft:   Eigenlijk was dit hele verhaal te ongeloofwaardig, eerder een droom dan realiteit.  

Precies daar zit hem de crux. Kan Systema geloofwaardig los staan van Vector? Voor een lezer die Vector niet kent, begint hier het hele verhaal al compleet over de top. Dat zou overigens geen probleem zijn als dat de bedoeling was geweest, maar het verhaal neemt zich daarentegen volkomen serieus. Die wrijving tussen het net-niet-absurde en de ernst van de zaak gaat op den duur wat irriteren.  

De verdwijning van de inhoud van het graf betekent bijvoorbeeld  steeds duidelijker dat de apocalyptische ondergang van de mensheid op handen is, maar ondertussen benadrukt een stoïcijnse Alex voortdurend dat hij enkel maar toch vooral zijn moeder terug wil. (En is het meenemen van een al dan niet lege doodskist trouwens minder ‘not done’ dan er ter plekke even inkijken?)  

De Waal verdiept zijn plot wel degelijk. Zijn schrijfstijl traag filmisch, sfeervol. Meerdere verhaallijnen met enkele aardige twists, het voortdurend wisselende perspectief is onderhoudend. Systema zit vol potentie. Daarom is het ook jammer dat kansen om er volledig uit te halen wat er in zit worden gemist. In een enkel geval wordt de plank gevoelsmatig een tikje misgeslagen. Waarom een dystopische beschrijving -één van de weinig echt beklemmende scènes in een overwegend gemoedelijke, ja zelfs wat matte thriller- van Antwerpen, als juist Amsterdam wordt bedreigd? Qua inleving komt de dreiging zo niet bepaald dichterbij. En dat geldt voor meer momenten waarop spanning opgebouwd had kunnen worden, maar die niet (ten volle) zijn benut. Om nog maar niet te spreken van de achtergrond waartegen het verhaal is opgebouwd. Uit de veranderde Russische en internationale omstandigheden sinds het einde van de Koude Oorlog valt vast meer te halen dan een apparatsjik (een fulltime professionele functionaris van de Communistische Partij of de overheid, red.) die voor eigen gewin kiest in plaats van Moedertje Rusland. Specifieker nog knaagt ook de onderbouwing van enkele cruciale handelingen. Wat is bijvoorbeeld precies de motivatie van de Schotse dochter van een andere belaagde Russische ex-onderzoeker om Alex in Amsterdam op te zoeken? En waarom eigenlijk moet zij dood, terwijl Alex mag blijven leven? Onduidelijkheden, neigend naar onlogica, in een thriller die zoals gezegd eventuele absurditeit domweg negeert en zichzelf hoe dan ook wel serieus neemt.  

Het komt er op neer dat De Waal met zijn vervolg Vector niet echt heeft overtroffen. Of dat heel belangrijk is kan de lezer natuurlijk zelf beslissen. Ondanks de kritische noten blijft Systema zoals gezegd een vermakelijke thriller. Wie van Vector genoten heeft, zal door Systema niet teleurgesteld worden.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Gerry Hameetman