Het leven van een voetbaldier met bijzondere eigenschappen

Edwin Struis (1964) is voormalig sportverslaggever van het Haarlems Dagblad, De Telegraaf, Sportweek en NUsport. Sinds 2013 is hij freelancer en recent verscheen van zijn hand de biografie Gerard van der Lem. Van der Lem is vooral bekend geworden als assistent-trainer van Louis van Gaal, tijdens Ajax’ succesperiode in de jaren negentig van de vorige eeuw.

Gerard van der Lem werd geboren op 15 november 1952 in Amsterdam alwaar hij opgroeide in Wittenburg, een typisch Amsterdamse volksbuurt. Hij doorloopt in de jaren 60 de jeugdopleiding bij Ajax, die echter abrupt eindigt als hij wordt weggestuurd. Dit maakt de weg vrij voor een overstap naar de andere (in die tijd) grote club uit de hoofdstad: FC Amsterdam. Bij deze club beleeft hij een zeer succesvolle periode, zowel nationaal als in het Europa Cuptoernooi. Verder voetbalt hij in zijn carrière nog voor achtereenvolgens Roda JC, Sparta en FC Utrecht, alvorens zijn trainerscarrière in 1984 begint in Alkmaar bij AZ als assistent. Na een aantal jaren bij FC Haarlem vraagt Louis van Gaal hem zijn assistent te worden bij Ajax. Dat dit een groot succes werd zullen allen, die de voetballerij ook maar een beetje volgen ongetwijfeld nog wel weten. Wie herinnert zich nou niet meer de punter van Patrick Kluivert in 1995? Als de succesformule in Amsterdam een beetje lijkt te zijn uitgewerkt vertrekken Van Gaal en Van der Lem samen voor een nieuw avontuur naar FC Barcelona. In Barcelona eindigt de samenwerking tussen de beide trainers. De avonturier Van der Lem gaat nog bij een paar clubs als eindverantwoordelijk hoofdtrainer aan de slag. Wie dit boek leest, zal merken dat dit om verschillende redenen niet erg succesvol verloopt.

Edwin Struis heeft het levensverhaal van Gerard van der Lem uiterst knap op papier weten te krijgen. Het leest heel vlot, waarbij de typische voetbalhumor het leesplezier alleen maar vergroot.

‘Ik deed ook altijd een spelletje tijdens de warming-up, paard en ruiter vrij, bijvoorbeeld. Kon je niet getikt worden als je bij iemand op z’n rug zat. Deden spelers net of je bij hem op de rug kon springen, waarna ze op het laatste moment een stap opzij zetten. Lag er weer een met z’n neus in de modder.’

De kern van het verhaal is de periode van de samenwerking tussen Gerard van der Lem en Louis van Gaal. Heel open en eerlijk wordt er een boekje opgedaan, waarbij ook de mindere, maar wel altijd respectvolle, momenten tussen beide trainers de revue passeren. Heel fraai is dat onomstotelijk wordt aangetoond dat de successen van Ajax in die tijd zeker voor een groot deel te danken zijn aan dit complementaire duo. Door de wijze, waarop Van der Lem zich opstelt leert de lezer hem kennen als een uiterst eerlijke, rechtlijnige maar bovenal zeer aimabele man.

‘Geloof me nou, het was zwaarder voor Van Gaal dan voor mij.’

Naast een krachtige biografie over een heel bijzondere persoon is het boek ook geschikt als naslagwerk. Tijdens het levensverhaal komen een aantal zeer markante persoonlijkheden, zoals Dé Stoop en Pim van der Meent voorbij. Ook ontbreekt een aantal van de belangrijkste historische voetbalgebeurtenissen niet. Voor wie geïnteresseerd is in voetbalgeschiedenis is dit boek daardoor een feest van herkenning.

Een beetje jammer en een gemiste kans is het ontbreken van enig ondersteunend fotomateriaal. Met uitzondering van de foto op de cover is er geen enkele in het verhaal opgenomen. Hoewel discutabel is of dit noodzakelijk is, had wat beeldmateriaal zeker bijgedragen aan de leesbeleving. Al met al is Gerard van der Lem is een zeer geslaagde biografie van iemand wiens bijdrage aan de voetbalgeschiedenis we zeker niet moeten onderschatten.