Intrigerende man en kunstenaar

Eric Min (Leuven, 1959) studeerde Letteren en Wijsbegeerte aan de Vrije Universiteit Brussel en werkte sinds 1989 als criticus en essayist voor de cultuurredactie van De Morgen waar hij berichtte over beeldende kunst, literatuur en fotografie. Als auteur schreef hij voor enkele tijdschriften en zelfs voor Klara, een radiozender van de VRT en sinds 2008 schrijft hij kunstenaarsbiografieën en cultuurgeschiedenissen van steden.

Onlangs bracht ik een bezoek aan het Ensorhuis in Oostende en daarvoor de Ensor-tentoonstelling in het KMSKA. En dan kom je te weten dat er een biografie over de man geschreven is. Geïntrigeerd als ik was, belandde deze biografie dus in mijn handen. Ten eerste om wat te leren over de man zelf maar zeker ook om te proeven van de tijdsgeest waarin hij leefde. Beiden kwamen aan bod maar van de tweede had ik iets meer verwacht te lezen of toch anders.

Doorheen het boek proef je dus wel degelijk van de tijdsgeest maar dan wel deze vanuit de meer begoede regionen van de samenleving en meer nog van de ruim gemeten kunstenaarswereld. De verwachting was dat je als lezer ook de geschiedenis kon horen doorklinken en dat was zeker het geval maar toch véél minder dan ik verwachtte. Oostende zelf kreeg wel een grote plaats, Ensor was er dan ook aan verknocht en bleek zelfs bijna te horen bij het patrimonium ook al was het in het begin van zijn carrière niet zo. Op latere leeftijd daarentegen hoorde hij helemaal bij het stadsgezicht. Speciaal en verrassend. De grotere historische gebeurtenissen zoals onder andere de twee Wereldoorlogen krijgen maar een terloopse vermelding, zéér summier dus en wat ontgoochelend.

James Ensor heeft de auteur echter van naaldje tot draadje uitgewerkt en dan bijna letterlijk over alles en dat is natuurlijk wat een biografie beoogt. Het is dus zeer getailleerd. Eric Min heeft heeft het boek chronologisch geschreven en elk hoofdstuk beslaat een periode in het leven van de kunstenaar. En toch verspringt de auteur regelmatig naar later als het over een bepaald onderwerp gaat dat zich over een grotere tijd uitstrekt waardoor je wel perspectief krijgt in de levensloop van Ensor. Het voordeel is ook dat er herhaling zit in de vervolghoofdstukken en waardoor je gemakkelijker mee bent in het levensloop en de historische context.

Ensor was een bekende persoonlijkheid en niet alleen in de kunstenaarswereld. Naast wereldlijke bekende historische figuren ontmoette hij vele verschillende kunstenaars, opkomende maar ook reeds zeer bekende, zeer interessant om Ensor te zien in deze historische setting.

Deze biografie van James Ensor was de moeite om te lezen en was meer dan eens verrassend. Ensor bleek een man te zijn die zich enerzijds afzonderde en zelfs een beetje als een eenling kan beschouwd worden, een onbegrepene dan nog. Maar langs de andere kant wilde hij zichzelf zo veel mogelijk op de kaart zetten en bleek hij toch ook een van de 'commerce' te zijn, verrassende vaststelling. Na het lezen kan het niet anders dan dat je met een andere blik naar de kunstenaar en zijn werken kijkt. Ik zou nu niet kunnen zeggen of de man me sympathiek zou zijn, soms had ik eerder een tegenovergestelde gevoel.

Doordat het boek op een zéér gedetailleerde wijze geschreven is, is het soms wel een uitdaging om er doorheen te komen en vraag je je af of zoveel details wel een meerwaarde zijn in het boek. Zelf vond ik het spijtig dat het boek niet meer op een verhalende manier geschreven werd, een grotere aandacht voor de historische context had nuttig geweest maar het zou ook vooral aangenamer lezen geweest zijn.

'James Ensor. Een biografie' is zeker een aanrader, en ook al is het soms een doorbijter op andere momenten las het dan weer wel vlot. Maar het is vooral boeiend om deze grote kunstenaar te leren kennen en je blik te verruimen op de toenmalige (kunstenaars) wereld en zeker ook die op Oostende.