Belangrijk voor iedere ouder en opvoeder (grootouders, ‘bonusouders’, docenten, hulpverleners)

Dit boek kwam op mijn pad toen ik via YouTube in een uitzending van de Jimmy Dore Show beluisterde waarin dit boek ter sprake kwam. Titel van de uitzending: “Palestinian Woman Confronts Gabor Mate’ Over Surviving Genocide!” (4 juni 2025). Zoals de titel van de uitzending al doet vermoeden – in combinatie met de het thema van het boek – kwam een van de gastheren van de show met de vraag “hoe een kind op te voeden in deze roerige tijden met geweld en incompetent leiderschap”. Hierop kon Maté niet veel anders dan refereren aan dit boek waarvan hij coauteur is. Gordon Neufeld en Gabor Maté betogen in dit boek dat opvoeden eenvoudiger is dan algemeen verondersteld, en dat het vooral gaat om de relatie tussen kind en volwassene: die moet gebaseerd zijn op overvloedige aandacht voor kind, onvoorwaardelijke liefde en vertrouwen naar het kind toe. En natuurlijk ook voorleven: gedrag laten zien zonder het expliciet te benoemen of te instrueren. Wanneer aan deze voorwaarden wordt voldaan, groeit een kind vrijwel vanzelf op tot een zelfstandige volwassene. Als dit niet (genoeg) gebeurt, gaan kinderen zich in plaats van aan de ouders, aan leeftijdgenoten hechten. Die leeftijdgenoten nemen dan de rol over van de oorspronkelijke opvoeders, zonder behept te zijn met overvloedige aandacht, onvoorwaardelijke liefde en vertrouwen. En ook zullen zij lang niet altijd goed gedrag voortleven. Wellicht zullen er helaas ook veel gevallen zijn waarbij de ouders echt niet kunnen voldoen aan de genoemde basisvoorwaarden van de opvoeding, en gelukkig zullen er ook uitzonderingen zijn waar bij kinderen zich wel aan leeftijdgenoten op kunnen trekken, maar vooral dat laatste lijkt mij meer uitzondering dan regel.

Dit klinkt misschien als open deuren, maar Neufeld en Maté laten in de eerste helft van hun boek goed zien wat er allemaal mis kan gaan. Zoals verwacht ligt het zwaartepunt van de optredende problemen rond de pubertijd, maar problemen beginnen vaak al veel eerder, met zelfs uitschieters naar de kleuterleeftijd. En wat de pubertijd betreft, betogen Neufeld en Maté dat veel ongewenste gedragingen die normaalgesproken als pubergedrag worden bestempeld, niet normaal zijn, en voorkomen kunnen worden. In het tweede deel van het boek worden praktische handvatten gegeven om ouders weer het heft in eigen handen te geven.

Zelf zie ik dit boek enerzijds als een beschrijving van gemiste kansen voor wat er allemaal goed had kunnen gaan en hoe ‘rijk’ het kind zich had kunnen ontwikkelen, en anderzijds als een hoopvolle handleiding voor iedere ouder en opvoeder (grootouders, ‘bonusouders’, docenten, hulpverleners) om hun kind juist kansrijk op te laten groeien.

‘Laat je kind niet los!’ Is een wetenschappelijk boek met een uitgebreid notenapparaat, en wellicht dat iemand er ooit een toegankelijkere versie van zou kunnen schrijven: het onderwerp is nu eenmaal te belangrijk om niet te worden gelezen.