Een vlakke exercitie in nostalgie

Philip Snijder heeft met De Verbinding een roman afgeleverd die voortkomt uit de herinneringen aan de militaire dienstplicht, een episode die de wat oudere mannen onder ons als zowel vormend als frustrerend ervaren zullen hebben. De ik-persoon, tot vervelens toe ‘Stekker’ genoemd - een bijnaam die even weinig diepgang kent als de personages om hem heen - blikt terug op zijn tijd als verbindingssoldaat. Die herinnering komt naar boven als hij in het hotel waar hij als nachtportier werkt, een junk aantreft op het toilet. Een op zicht fraaie literaire constructie, ware het niet dat de terugblikken verzanden in een opeenvolging van vaak platte soldatenclichés.
Snijder beschikt zonder twijfel over een scherp observatievermogen en een onmiskenbaar schrijftalent. Zijn beschrijvingen van het exerceren, het wapenschoonmaken en de corvee-taferelen getuigen van een nauwgezetheid die grenst aan het neurotische. Waar er volop gelegenheid was om verschillende karakters verder uit te diepen, reduceert Snijder de militaire diensttijd tot een karikatuur: de medesoldaten zijn niets meer dan schreeuwende, boerende, scheten latende lomperiken van het platteland, gevangen in een eindeloze kringloop van machismo en banaal vertier. Voor mij als lezer die zelf deze periode heeft doorgemaakt, roept dit niet zozeer herkenning op als wel een gevoel van vervreemding - het beeld is zo overdreven dat het zijn geloofwaardigheid ondergraaft.
Bovendien laat de structuur van de roman te wensen over. De terugblikken voelen fragmentarisch, de anekdotes losgezongen van enige narratieve noodzaak. Een onbeduidend voorval waarbij Stekker en zijn kameraden met twee meisjes meegaan, lijkt eerder bedoeld om het aantal pagina’s op te rekken dan om enige thematische diepgang te bieden. En dan is er nog de taalkundige slordigheid: een term als blenco, die in de roman hardnekkig als blanco wordt aangeduid, roept de vraag op hoeveel aandacht er werkelijk aan de details is besteed.
Misschien dat een lezer zonder dienstplichtige achtergrond dit boek als een onthulling ervaart, als een blik in een wereld die hij of zij nooit van binnenuit heeft gezien. Maar voor degenen die de onmiskenbaar aanwezige stompzinnigheid en zinloosheid van de kazerne uit eigen ervaring kennen, voelt De Verbinding eerder als een zwak uit de verf gekomen weerklank daarvan - een exercitie die hooguit een vleugje van de existentiële leegte van het bestaan van de dienstplichtig militair van die tijd weet te vangen.