Hoe Alzheimer een moeder inhaalt.

De ondertitel van dit boek luidt: ‘Hoe Alzheimer het dagboek van mijn moeder inhaalde’. Een mooie ondertitel die precies aangeeft waar het boek overgaat. De auteur, Flavio Pagano, beschrijft hoe de ziekte Alzheimer zijn moeder steeds verder in haar greep krijgt. De moeder, Sara, is negentig en woont bij Flavio en zijn vrouw Giorgia, zoontje Tancredi en broer Mario. Met zijn viertjes delen ze de mantelzorg voor (o)ma. Sara probeert in het begin van haar ziekte nog grip te houden op haar leven, ze houdt een dagboek bij en houdt dat angstvallig verborgen voor haar zoons. Het dagboek wordt steeds onsamenhangender, Sara verliest steeds meer haar grip op de werkelijkheid. Haar heden wordt door het verleden achterhaald, haar heden verplaatst zich vaak naar 1943 als er een zwaar bombardement op Napels is geweest. Wonder boven wonder overleeft Sara het, ze vlucht naar een bergdorpje en wacht daar op haar Peppino. Peppino zal later de vader van Mario en Flavio worden.
De mantelzorg valt Flavio en de zijnen steeds zwaarder. ‘Zoals je weet is Alzheimer geen barmhartige ziekte. Als ze dat was, zou ze doden. Maar dat doet ze niet, ze laat je leven. En als je haar haar gang laat gaan, lacht ze van leedvermaak. Zowel om het lijden van de zieke, als omdat van degenen die haar bijstaan. Of eigenlijk heeft ze het vooral op die laatsten gemunt want Alzheimer is zo wreed dat ze het liefste wroet in de innigste relaties. Ze wroet in de liefde tussen moeders en kinderen, tussen echtgenoten, tussen grootouders en kleinkinderen, om erachter te komen op welke diepte de liefde omslaat in onverdraagzaamheid en vervolgens zelfs in haat’.
Gelukkig komt het bij Sara en haar zonen niet zover. Die twee hebben er alles voor over om de laatste levensjaren van hun moeder zo makkelijk te maken als maar kan. Omdat ze niet meer goed met Sara kunnen communiceren stelt Flavio voor om in Sara’s leven te glijden. Hij wil daarmee bereiken dat ze zich meer in haar wereldje gaan begeven en wellicht beter kunnen communiceren. Op dat moment neemt Flavio het dagboek ook over, om zijn moeders stem te laten horen. ‘Alzheimer leert ons eerst en vooral dit: in het heden te leven. Om in het moment te zitten, het te vangen en om de werkelijkheid recht in het gezicht aan te kijken. Want de mantelzorg, geloof me – en wie ervoor heeft gestaan zal het beamen – is een sportschool voor gladiatoren, maar ook een geweldige school voor filosofie’.
Heel herkenbare woorden en door Flavio Pagano prachtig neergezet. Het gezin leert stukje bij beetje goed voor Sara te zorgen ook al schrijdt de ziekte steeds verder en wordt het contact steeds minder. Ze glijden in haar wereld en vooral Tancredi, de kleinzoon, weet haar signalen steeds beter te interpreteren. Afwisselend lezen we in het boek de gedachten van Sara (gaandeweg door Flavio geschreven) en van Flavio zelf. Het geeft het verhaal kracht, Flavio stelt zich kwetsbaar op, durft zaken bespreekbaar te maken. Hij deelt met ons de mooie maar ook de minder mooie momenten met zijn moeder. ‘Geluk is het grote wonder dat opstaat tegen de dagelijkse slachting van dromen en dat ons leert hoe we onze dromen kunnen verstoppen tussen de smalle plooien van de werkelijkheid’.


Mijn mening: De auteur zei het al: Alzheimer is geen barmhartige ziekte, er valt eenvoudigweg geen mooie roman over te schrijven. Dat heeft Flavio Pagano ook niet gepoogd. Hij neemt ons mee in de wereld van zijn moeder, haar angsten, haar onvermogen om te communiceren. Met eindeloos geduld begeleidt hij, samen met zijn gezin, moeder en oma in een poging om haar wereld beheersbaar te maken. Want: ‘De liefde is het enige dat telt, je moet nooit bang zijn om je erin te verliezen en te dromen’ en: ‘Liefde is het enige waarin illusies bij de werkelijkheid horen’.
Samen met mijn broers en mijn zusje ben ik al heel lang mantelzorger voor mijn hoogbejaarde moeder die eveneens aan Alzheimer lijdt. Ik heb dit boek dus ook met de ogen van een mantelzorger gelezen en ja, daarbij zijn toch wat traantjes gelaten. Het bij tijden realistische verslag van Flavio is dan ook heel herkenbaar. De onmacht die af en toe van de bladzijden spat…..
Maar mooi, echt heel mooi, dat Flavio met liefde af kan sluiten!
Vier sterren voor een indrukwekkend boek, af en toe heel Italiaans maar dat is niet echt storend.