Ambitieuze, wijdvertakte familiesaga met mythische proporties

Abraham Verghese (1955) ziet het levenslicht in Ethiopië, waar hij opgroeit met ouders die afkomstig zijn uit Kerala (Zuid-India). Tijdens zijn medische opleiding verhuist het gezin naar de Verenigde Staten. Daar groeit hij uit tot een gerenommeerde arts en hoogleraar. Na twee autobiografische non-fictiewerken scoort Verghese in 2009 een internationale bestseller met De heelmeesters. Het verbond van het water is zijn tweede roman. Het omvangrijke boek omspant drie generaties van een familie in Zuid-India tussen 1900 en 1977. Arjaan en Thijs van Nimwegen verzorgden de Nederlandse vertaling.

De roman bestaat uit tien delen, overzichtelijk onderverdeeld in hoofdstukken met bijpassende titels en aanduidingen van plaats en tijd. Het verhaal begint in het jaar 1900 wanneer een twaalfjarige bruid over het water haar toekomstige echtgenoot tegemoet reist, een man die ze bij het altaar voor het eerst te zien zal krijgen. Hij is een zwijgzame, oudere weduwnaar, voor wie ze al snel een innige liefde koestert. Maar haar schoonfamilie herbergt een noodlottig geheim, waar geen enkele generatie aan ontkomt. Het gaat om 'De Aandoening', waardoor er telkens weer familieleden op onverklaarbare wijze verdrinken. Daarom hebben ze zich diep landinwaarts gevestigd.

Het jonge meisje ontpopt zich door de jaren heen tot Big Ammachi (grote mama). Ze is het archetype van de zorgzame mater familias en de spilfiguur van deze familiegeschiedenis, waarin verder een hoofdrol is weggelegd voor haar zoon Philipose en kleindochter Mariamma. We maken ook kennis met Digby, een Schotse chirurg die in India ervaart hoe bekende ziektes er groteske vormen aannemen. En er is Rune, een Scandinavische dokter die een leprakolonie uit de grond stampt. Pas op het einde schuiven de verhalen van alle personages naadloos in elkaar.

De auteur spreidt een warme empathie tentoon voor de romantische, introverte mannen en levendige, eigenzinnige vrouwen die deze rijkgeschakeerde roman bevolken. Goedheid overheerst op wrok en rancune. Het vertelperspectief wisselt tussen de verschillende hoofdpersonages in de tegenwoordige tijd. Sprankelende dialogen en fraaie, kleurrijke impressies doorkruisen hun diepzinnige gedachtespinsels. Verghese trekt de lezer moeiteloos mee in het hoofd van zijn protagonisten en is gul met originele, zintuiglijke metaforen, die de couleur locale versterken. En hij kruidt het geheel met subtiele humor, bijvoorbeeld als hij een overdadig godvruchtige vrouw typeert, die om haar hals een groot houten kruis draagt, 'dat er aan de muur gespijkerd beter zou uitzien dan hangend tegen haar boezem.' Hilarisch is ook de passage waarin een lokale tolk zijn eigen draai geeft aan de wereldvreemde donderpreek van een Amerikaanse predikant.

Door de derde persoon te hanteren, houdt de schrijver als alwetend verteller de regie in handen en biedt hij duiding en context, onder andere over het kastensysteem met zijn ingewikkelde sociale codes, de koloniale geschiedenis, corruptie, de behandeling van meisjesstudenten aan de universiteit en de waarde van specerijen voor de regio. En de achtergrondinformatie over bevolkingsgroepen en de Thomaschristenen, die al vóór de Europese kolonisatie in Kerala aanwezig waren, lijkt schier onuitputtelijk. Verghese maakt de hardnekkigheid van tradities tastbaar. De veranderingen in de buitenwereld hebben nauwelijks vat op de mensen die hier vreedzaam samenleven, maar naarmate de twintigste eeuw vordert, klinken de kritische noten luider.

Omstandige uitweidingen, doorspekt met vakjargon en rauwe bijzonderheden over zeldzame kwalen, anatomie, complexe chirurgische ingrepen, lepra en bevallingen, verraden de medische roeping van de auteur. Hij omarmt het belang van wetenschappelijke kennis, maar het mysterie van het leven laat zich niet uitleggen. Een diepreligieuze, spirituele ondertoon regeert. De gaten in het weefsel van herinneringen worden opgevuld door mythen, fabels, voorspellingen en geluksbrengers. Ook geesten en onzichtbare zielen dwalen als vanzelfsprekend rond en geven de vertelling een magisch-realistisch tintje, net als de imposante olifant uit het verhaal, die naar believen komt en gaat. De symboliek van het water verbindt alles door tijd en ruimte als een borrelende mantra en de raadselachtigheid van 'De Aandoening' stuwt de gebeurtenissen vooruit. Dergelijke elementen herleiden Het verbond van het water tot een ambitieuze, wijdvertakte familiesaga met mythische proporties.

Wil jij ook meer en leuker lezen? Lees dan dit boek voor de Hebban Reading Challenge van 2024!

Vink er bijvoorbeeld de volgende checklistcategorieën mee af: 'Lees een oud boek' en 'Lees een groot boek'. Meedoen kan via Hebban.nl/challenge.