Levenslessen voor een kunstenares op haar retour

Anne Teunis (1964) is communicatieadviseur en coach rond leiderschap. In die hoedanigheid ondersteunt ze teams bij veranderingsprocessen. In 2008 debuteerde ze met Vier je leven, een non-fictieboek. Het lijkt erop dat ze dit devies in Retour Parijs tot een roman verwerkt heeft.

Christine Van Heeteren is een befaamde Nederlandse kunstenares, die op een koude januaridag de trein neemt naar Parijs, waar ze een afspraak heeft met de galeriehouder die haar ooit onder de aandacht bracht. Ze vertelt hem over haar voorbereiding van een nieuwe expositie met als thema ‘transitie’, maar verzwijgt dat ze nog geen enkel schilderij klaar heeft. Haar inspiratie is opgedroogd, negen maanden geeft ze zichzelf om uit de impasse te geraken. In Parijs ziet ze ook haar vroegere geliefde terug, de kunsthistoricus Jacques Lévy. Die ontmoeting doet pijnlijke herinneringen bovendrijven, die ze zesentwintig jaar lang heeft verdrongen. In haar werk vond ze steeds een uitlaatklep, maar nu dat niet meer lukt, heeft ze geen andere keuze dan de werkelijkheid onder ogen te zien. Leidt dit zelfonderzoek tot de geboorte van de beloofde tentoonstelling of is ze persoonlijk toe aan een ‘transitie’?

We vergezellen Christine van januari tot september tussen Nederland en Parijs, een periode waarin het lot haar zorgvuldig opgebouwde identiteit als kunstenares overhoopgooit en ze een breed spectrum aan emoties ondergaat. Retour Parijs is een strak geconstrueerde roman in drie delen. Elk deel confronteert het hoofdpersonage met andere nevenpersonages en ‘een nieuwe laag van verlies’, waardoor ze gaat reflecteren over haar levenskeuzes.

Teunis schrijft in de derde persoon vanuit het perspectief van Christine. Korte flashbacks verhelderen de gebeurtenissen en motieven voor haar doen en laten. Aan de hand van bespiegelingen en gesprekken over liefde, moederschap, verlies, religie, loslaten, creativiteit en vriendschap komt Christine mondjesmaat in het reine met zichzelf. De overige personages dienen als katalysator voor haar ontwikkeling, hun karakters krijgen vorm in de dialogen met Christine en haar rake observaties. Vooral Julie, de dochter van Jacques, komt goed uit de verf, omdat ze eveneens een transitie doormaakt, van onvoorspelbare tiener naar zelfbewuste, jongvolwassen vrouw.

De auteur creëert sfeer door middel van sterke metaforen en intense beschrijvingen van landschappen, volgens het ritme van de seizoenen. De liefde voor de lichtstad spat in geuren en kleuren van de bladzijden. Samen met Christine struinen we door straatjes, bezoeken pittoreske schilderwinkeltjes waar de tijd is blijven stilstaan, snuiven de atmosfeer op van een bedrijvig cafeetje of van spelende kinderen in een park. Je ziet de levendige taferelen zó voor je. De grote impressionisten zijn nooit ver weg. Dit kleurrijke Parijs staat in schril contrast met het kille buitenleven op het Nederlandse platteland, een decor waar tinten grijs de boventoon voeren.

Minder geslaagd is hoe Teunis de emoties van het hoofdpersonage weergeeft. Uit wat Christine zegt en denkt kan je gemakkelijk afleiden hoe ze zich op dat moment voelt. De auteur dikt die gevoelens aan door haar lichaamstaal expliciet te benoemen. Het irriteert om telkens opnieuw te vernemen hoe haar hart bonst, bonkt of overslaat en voor de zoveelste keer te lezen dat ze de warmte in haar hals voelt opkomen, diep ademhaalt of naar adem hapt. En je raakt de tel kwijt als je bijhoudt hoe vaak ze op haar lippen bijt of haar lippen even moet stiften.

Een tweede euvel is dat de boodschap over de kernwaarden van het leven en de nood aan transitie onnodig dikwijls herhaald wordt. De lezer heeft na een 100-tal pagina’s wel begrepen dat je om voluit te leven moet durven ‘gaan waar geen weg is’. En in welk zelfhulphandboek hebben we eerder gelezen dat je huis opruimen helpt om ruimte te scheppen in je geest?

Retour Parijs is een debuutroman met een nadrukkelijke boodschap. Een zelfhulpboek in romanvorm, waarin een kunstenares op haar retour pertinente levensvragen afvinkt en zichzelf heruitvindt.

‘Met een natte lap veegt de barman het marmer schoon. Haar ogen volgen de ritmische bewegingen, kon ze haar onmacht maar net zo eenvoudig wegpoetsen.’