Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Het lot van niet-Franse soldaten tijdens Napoleons Russische veldtocht(en)

Kate 12 december 2019
Vijf sterren, maar wel een waarschuwing vooraf: heb je moeite met Vlaams, dan is dit geen aanrader voor jou. Dit even naar aanleiding van een opmerking in een recensie van een andere lezer, over een recente biografie rond Napoleon.

Geen probleem met een iets afwijkend taalgebruik (als Nederlander/Nederlandse) en ben je geïnteresseerd in (sociale) geschiedenis: absolute aanrader! Let wel: als je nog niet bekend bent met getuigenverslagen van soldaten die het allemaal zelf zagen en meemaakten, kan dit echt stuitend verhaal zijn. Denk aan operaties zonder verdoving of enig idee van hygiëne; dagen honger en dorst lijden; gehuld gaan in lompen bij min 25C of erger.

Johan op de Beeck gebruikt als rode draad van dit verhaal een autobiografische getuigenis van één van Napoleons Vlaamse soldaten. Daarnaast gebruikt hij aanvullend soldatenbrieven, dagboeken, autobiografieën en meer, om de lezers te beschrijven wat het was om als soldaat deel te nemen in de laatste grote oorlogen van Napoleon. Dit zijn voornamelijk schriftelijke bronnen van Vlaamse en Nederlandse soldaten, maar ook citeert op de Beeck waar nodig Franse, Duitse en andere soldaten.

Waarom namen die jongens dienst? Wat betekende dit? Hoe leefden ze en leerden ze overleven? Deze en meer vragen probeert op de Beeck te beantwoorden door gebruik te maken van al die bronnen opgeschreven door mensen die het zelf hebben meegemaakt. Natuurlijk het belangrijkste: die nachtmerrie in Rusland, wat gebeurde er, wat ging er mis, hoe kon het zo mis gaan?

Maar voordat de lezer zover is, wordt eerst een duidelijk beeld geschetst van het leger, campagnes en de oorzaken, die er voor zorgde dat Napoleon een groot leger samenstelde en richting Rusland trok.

Natuurlijk wordt de tocht die uiteindelijk in een nachtmerrie veranderde, voornamelijk verteld vanuit het perspectief van de Vlaamse soldaat en Franse troepen. Maar op de Beeck vertelt ook wat de bevolking van streken en landen te verduren kreeg, waar Napoleon passeerde. Ook wordt beschreven wat degenen aan Russische zijde vonden, deden of juist niet deden.

Het is stuitend om te lezen hoeveel soldaten al het leven lieten ver vóór Moskou. Maar nog erger, hoe fouten de dood van zovelen veroorzaakten op die lange terugweg. En ... dan besteedt op den Beeck gelukkig ook aandacht aan de krijgsgevangenen en hun lot. Dat verhaal heb ik eigenlijk nog nergens gelezen - en ook dat is een nachtmerrie.

De laatste paar hoofdstukken zijn erg interessant, hoewel ik het niet altijd eens was met de conclusies van de auteur. Zo denkt hij, dat ... had Napoleon gewonnen, er een soort vroege Europese Unie zou zijn ontstaan. Dat is louter speculatie, na een beschrijving hoe diverse landen reageerden op die helse terugtocht uit Moskou. Of dat Napoleon uiteindelijk zijn troon zou afstaan ten gunste van zijn zoon? Nee; dat gaat er niet in bij deze lezeres.

Op de Beeck citeert net hiervoor uit de memoirs van Napoleon. Kijk daar eens naar: het is nog erger dan Trump, want elke zin is het niets anders dan 'ik', 'ik', 'ik'. Laten we wel wezen: Napoleon was een dictator, een tiran, die niemand naast zich dulde. Dat blijkt toch al uit de conclusie van Op de Beeck: één van de oorzaken van die Russische nachtmerrie is te wijten aan de autoritaire stijl van leiding geven van Napoleon. Zijn maarschalken, generaals en anderen durfden niet onafhankelijk besluiten te nemen.

Maar dat is maar één van de conclusies die op de Beeck trekt. De rest is te lezen in dit boek, dat niet alleen 'mooie plaatjes' bevat, maar ook handige kaarten. Achterin is uiteraard ook nog een beknopte lijst te vinden met geraadpleegde literatuur. Zeer de moeite waard!

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Kate