Observaties van een intellect

In 2015 ontving Kat Kaufmann (1981) de ‘aspekte-Literaturpreis’, een prijs voor de beste Debuutroman in Duitsland, voor Superposition (vertaald Eiland van jou). Het werk getuigt van een zeker intellect, zowel op inhoudelijk niveau als in de taal. Eiland van jou gaat over één individu, Izy, maar vertelt tegelijkertijd iets over ons allemaal.

Eiland van jou is het verhaal over de 26-jarige jazzpianiste Izy Levin. Haar leven toont vele gelijkenissen met dat van schrijfster Kaufmann zelf. Ook Izy is van Russische origine, maar emigreerde op jonge leeftijd naar Duitsland. Beide zijn het wonderkinderen, die onder het strenge regime van ouders en muziekleraren het beste uit zichzelf moeten halen. Het verleden drukt zwaar op Izy, die in Berlijn probeert te leven van haar composities, maar wordt gekweld door onzekerheid en de drang om te presteren. Ook in de liefde lijkt Izy te falen. Bij de man van haar dromen, Timoer, staat ze op de tweede plaats en overstijgt ze haar rol als ‘scharrel’ niet. Tot haar ongenoegen krijgt Izy daarentegen wél affectie van haar baas.

Izy’s vrienden lijken geen beter gelukte exemplaren van haar generatie: over ambities wordt zelden gesproken en door Izy’s onbetamelijke gedrag lijken zij eerder haar verzorgers dan haar vrienden. Izy en haar vrienden leven voor de kunst en worden er langzaam door verteerd. De dagen slijt Izy al mijmerend, de wereld in zich opnemend zonder haar beter voor te stellen. Op een dieet van sigaretten en wodka probeert ze te overleven in het artistieke hart van Europa, Berlijn. Treffend weet Kaufman Izy’s afzondering van de wereld te beschrijven. Izy kiest niet voor haar vervreemding, maar wordt hier haast toe gedwongen. Haar Russische roots en haar Joodse geloof maken het lastig om zich te wortelen in de Duitse hoofdstad. Kaufman creëerde een klein kunstwerk op zich; een postmodernistisch schilderij waarin chaotische personages en verhaallijnen door elkaar heen lopen. Iedere pagina ligt in het verlengde van de vorige: korte zinnen, onduidelijkheid en vele observaties.

De vraag lijkt echter: is dit een zoektocht van Izy naar zichzelf of is het Kaufmann die zichzelf hier probeert te vinden? Autobiografisch of niet, Kaufman heeft de prijs er niet minder om verdiend. Neem bijvoorbeeld enkele prachtige beschrijvingen die zij neerpende: “Mijn moeder draagt de schoonheid van de hele wereld in zich, straalt meer dan alle anderen, ook meer dan de gekken, overstelpt iedereen met haar onmetelijke liefde.” Zulke mooie zinnen contrasteren met de grauwe sfeer in het verhaal. Ondanks haar zelfdestructie (“Ik zou graag een adequaat antwoord willen geven, maar mijn hersencellen melden dat ze niet meer op hun werkplek zijn”), weet Izy een optimisme te bewaren voor haar vrienden en familie. Dit is het verhaal over een verloren generatie, die probeert trouw aan zichzelf te blijven in de consumptiemaatschappij. De groep bevindt zich daarbij in een uitzonderingspositie, want hun integratieproces wordt vertraagd door hun Russische afkomst en hun Joodse geloof.

De roman heeft veel potentie, want het boek telt vele rake observaties. Kaufman heeft zich echter een beetje verloren in het aantal observaties. Daarnaast irriteert de incompetente houding van Izy en vrienden bij vlagen en wacht je als lezer op meer actie. Dit boek is te beschouwen als een psychologische roman: als lezer duik je niet alleen in het hoofd van Izy, maar doorvoel je ook haar angsten en haar hoop op een beter leven. Het geeft je een beklemmend gevoel, dat je niet snel zal loslaten.