Mentale littekens

Wat te doen als een sluimerende obsessie jou in zijn greep krijgt? Het hoofdpersonage van Litteken, geschreven door de Spaanse schrijfster Sara Mesa (1976), heeft te kampen met een onverklaarbare sensationele hang naar een man die ze ‘nauwelijks’ kent. Als lezer volgen we Sonia van haar twintigste tot dertigste levensjaar. Ze bevindt zich in een dagelijkse sleur: ze woont nog steeds bij haar familie en werkt op een dodelijk saai kantoor. Haar toevlucht neemt ze tot een literatuurforum, waar ze de oudere Knut leert kennen. Er ontstaat een levendige uitwisseling van e-mails, waarin Knut Sonia op een voetstuk plaatst en Sonia zich maar al te graag laat beminnen. Beiden laten zich meevoeren door hun dromen en verlangens, die ertoe zullen leiden dat ze elkaar uiteindelijk ontmoeten… 

Litteken (oorspronkelijk Cicatriz) zag al in 2014 het levenslicht. Gelukkig kunnen de Nederlandse lezers dit vier jaren later in handen nemen. Litteken is namelijk een prachtig relaas over twee tegenstrijdige karakters, die elkaar kunnen vinden in één behoefte, namelijk de behoefte om zich in rijkelijke, literaire taal te uiten ("Van de mensen die ik ken, ben jij de enige die ik op intellectueel terrein als mijn gelijke beschouw, zegt hij"). Knut, die geleerd en wijs overkomt door zijn weloverwogen zinnen, is in werkelijkheid een stelende nietsnut met een pokdalige huid. Hij weet echter Sonia ertoe te bewegen haar schrijfambities te verwezenlijken, dwíngt haar daar zelfs toe. Sonia is duidelijk het object van zijn verlangen en zij laat zich dit welgevallen. Al bemerkt ze langzaam, in hun langdurige contact, dat er grenzen aan dit verlangen zitten. Knut beperkt zich namelijk tot de platonische liefde en wil dat zijn seksuele fantasieën over Sonia in stand blijven door ze geen werkelijkheid te laten worden. Niet alleen op seksueel gebied is er sprake van een continu aantrekken en afstoten. Sonia ontvangt namelijk wekelijks dure geschenken van Knut, die hij steelt uit warenhuizen, en Sonia voelt zich zo nu en dan bezwaard om deze cadeaus in ontvangst te nemen. Langzaamaan begint ze zich steeds meer te ergeren aan het teveel aan materiële goed dat ze eerst moet zien onder te brengen bij haar familie en vervolgens verborgen moet houden voor Verdú, haar man. Bovendien begint Sonia, die een stiekeme waardering toont voor de behendigheid waarmee Knut steelt, het gedrag van Knut te kopiëren. Als ze op een dag met haar zoontje naar de supermarkt gaat, merkt ze opeens hoe gemakkelijk het is om make-up in haar tas te laten glijden… 

Ondanks kind en man, blijft het contact met Knut al die jaren standvastig. Ze hebben elkaar nodig om over hun leven te spuien, al weten ze dat hun wederzijdse afhankelijkheid ‘schadelijk’ is voor henzelf. Hier zinspeelt schrijfster Mesa op haar metaforische titel Litteken, dat staat voor een ‘mentale’ beschadiging. Mesa heeft twee interessante personages uitgewerkt in het boek, die boeien tot de laatste letter. De meeste lof gaat echter uit naar de prachtige zinnen, die ervan getuigen dat we met een waar literair talent te maken hebben:

"Ik kan er niks aan doen maar soms kijk ik naar mijn handen, luister naar de geluiden van de straat en rijg een eindeloze hoeveelheid feiten aan elkaar die op onnavolgbare wijze ons bestaan uitmaken."

Observaties worden lang uitgemeten over de bladzijden, details ogen levendig en de dialogen bezitten enorm veel zeggingskracht. Dit boek vereist maar één ding van de lezer: de verstandhouding tussen Knut en Sonia druist tegen ieder redelijk verstand in, niet in de laatste reden omdat Knut als een ‘vieze’ man wordt neergezet, maar deze moet worden gedoogd om te zien hoe mooi de taal is waarin Knut en Sonia met elkaar communiceren.