Weldoener of dooddoener

De stripbiografie van de zestiende-eeuwse lobbyist en projectontwikkelaar Gilbert van Schoonbeke is een verdienstelijke poging van illustrator Koen Aelterman om een onbekend, maar daarom niet minder oninteressant personage onder de aandacht te brengen. Echter, een grafisch meesterwerk is het boek bepaald niet en ook aan het hoofdpersonage blijft een vis-noch-vlees-gevoel kleven.

Stadsverfraaiingen zijn vaak een zegen én een vloek. Het komt regelmatig voor dat bij grote openbare werken in historische binnensteden het verleden letterlijk naar boven komt. Een buitenkansje voor archeologen en historici, maar vaak verdwijnen de vondsten na onderzoek definitief en onherroepelijk, zeker als er bijvoorbeeld een ondergrondse parkeergarage in de plaats komt. Bij de heraanleg van het Antwerpse Operaplein zijn sinds vorig jaar de Kipdorpbrug en de middeleeuwse Kipdorppoort blootgelegd. Anders dan elders zal een deel van de site na de aanleg van een nieuwe tramlijn zichtbaar blijven. Een ander deel verdwijnt weer onder de grond. Auteur Koen Aelterman laat zijn stripbiografie over bouwmeester Gilbert van Schoonbeke beginnen bij die werken, omdat Van Schoonbeke de oude middeleeuwse stadswallen vernieuwde in opdracht van keizer Karel.

We zitten midden zestiende eeuw, nog voor de godsdienstoorlog die de Antwerpse gouden eeuw bruut zal afbreken. De snel groeiende stad heeft nood aan stadsuitbreiding en nieuwe voorzieningen. Van Schoonbeke, de zoon van een Luikse immigrant, is de juiste man op de juiste plek, met de juiste connecties en het juiste immobiliënvernuft. Aelterman laat ruimte voor nuancering in zijn portret: Van Schoonbeke was belangrijk voor de groei van de stad, maar hij was tegelijk een meedogenloze projectontwikkelaar die zonder pardon mensen uit hun huis zette om de haven te vergroten.

Al in zijn tijd werd Van Schoonbeke bekritiseerd en als geldwolf bestempeld, waarop hij zelfs de stad een paar jaar ontvluchtte. Toch lijkt de auteur vooral te willen benadrukken dat Van Schoonbeke het echt goed meende en begaan was met de verbetering van zijn stad. Op basis waarvan hij dat vindt, is niet duidelijk. Het maakt dat de lezer aan de hand van dit boek alleen zich geen definitieve mening kan vormen over de bouwmeester. Tenzij je zelf meer gaat opzoeken over dit figuur, die enkel in een straatnaam herinnerd wordt, blijf je na het boek achter met een onbestemd gevoel over Van Schoonbeke: was hij nu oké of niet? Je komt het hier niet te weten.   

Ook structuur en vormgeving van het boek zijn niet overtuigend. De biografie is een mix van heden en verleden, waarbij Aleq, een hedendaagse ingenieur, te pas en te onpas in de zestiende eeuw opduikt: een dooddoener die zelden geloofwaardig overkomt. Waarom en hoe de man telkens in het leven van Van Schoonbeke terechtkomt, is nergens verklaard. En ook niet waarom Aleq schijnbaar de grootste fan wordt van Van Schoonbeke, terwijl er redenen genoeg zijn om aan de ‘weldoener’ te twijfelen. De manier waarop Aleq er zelfs bijna aan onderdoor gaat, wekt bij de lezer alleszins geen empathie op.

Ondanks de fraaie cover is de grafiek vrij amateuristisch. Aelterman is niet slecht in het tekenen van personages, hun houdingen en gezichtsuitdrukkingen, maar ook niet geweldig. Zijn enkel met grijze en bruine steunkleuren ingevulde platen zijn qua opbouw vaak dynamisch en een aantal beelden zijn plastisch (bijvoorbeeld hoe een verhaal uit een boek op de pagina’s tot leven komt), maar zijn decors missen sfeer en authenticiteit: ze zijn leeg, clichématig of incorrect. Antwerpen lijkt bijvoorbeeld bij een aanval van Gelderse troepen onder aan een berg te liggen? De lettering in drukletters is ook ongebruikelijk en storend en de redactie kon hier en daar beter: een hoogheid spreek je bijvoorbeeld niet aan met ‘hare majesteit’, maar ‘uwe’. De sponsoring in het boek komt ook vrij heemkundig amateuristisch over. Een beetje een gemiste kans, want Van Schoonbeke is wel degelijk een complex en potentieel kleurrijk personage. Die kleuren ontbreken hier letterlijk en figuurlijk.