Een geschiedenis van de heilige Europese ziel

M.M. Driessen liet zich op de radio schaamteloos in de kaart kijken. Hij lichtte zijn schrijverstaak toe: ‘Ik zoek naar verhalen die de kwaliteit van een parabel hebben. In die zin dat ze - als het me lukt - een soort universele betekenis hebben die niet gebonden is aan het hier en nu en zeker niet aan Amsterdam-Zuid. Dat is wat ik bewust probeer.’ (En hij zei zoiets als ‘zelfs mijn uitgever raakt erdoor van slag, kan zijn logo niet rechthouden’, maar dat werd er tussenuit geknipt.)

Welnu, de schrijver Martin Michael Driessen heeft beslag kunnen leggen op de memoires van de heilige Dieudonné van Metz – memoires die vlak voor de dood van de heilige in 1839 werden opgeschreven, door de vermaarde schrijver en tijdgenoot Victor Hugo (die overigens ook zijn bekende Les Misérables begint met de hoofdstuktitel ‘een rechtschapen man’, in 1842). Nu zijn deze memoires dus te boek gesteld in een roman, en wel in een schelmenroman, geheel passend bij het leven dat de heilige leidde: de molenaarszoon paradoxaal lijkend op de timmermanszoon Jezus uit de Bijbel, wordt zwendelaar tot in elke vezel van zijn bestaan. Hij verleidt, moordt, redt, geneest en wordt per gelukkig toeval aller heilige – hoewel, de liefde laat niet met zich spotten.

De roman die de schrijver Driessen van de memoires opgeschreven door Victor Hugo maakte (zo beweert de roman zelve), bevat natuurlijk niet alleen de wederwaardigheden van de heilige. Driessen weet dat deze molenaarszoon een verre nazaat moet zijn van de eerstgeborene van de roman, het windmolens bevechtende personage Don Quichot. Traditiegetrouw laat de schrijver zijn hoofdpersoon daarom ten strijde trekken tegen zijn ziel.

De memoires van de heilige Dieudonné alias Donatien alias Donatienne (of onder welke andere naam opgeschreven door Victor Hugo, of in roman gegoten door Driessen), vormen ‘geen avonturenroman, maar een geschiedenis van de ziel’, zo staat ook exact halverwege de kroniek, de eigenlijke memoires, het boek, de roman vermeld. En dus volgt de lezer ‘de zielkundige ontwikkeling’ van wie? Niet van Donatien alias Alias, ook niet van Victor Hugo die met dit boek een onbekend gebleven meesterwerk schiep, en zelfs niet van de romanschrijver Driessen. Het is - in medias res - de geschiedenis geworden van de eigen Europese ziel die huist onder ieders dak, in ieders bestaan.

Dieudonné, geboren in het revolutiejaar 1789, is voilà de nieuwe Elckerlyc, en wel sinds de Verlichting elk van ons van ons verstand beroofde door het te overbelichten. De roman van Driessen is een vuistslag in het gezicht van elke weldenkende Europeaan, godsdienstig of niet. Voor wie de vuistslag een onverhoedse doodslag is, is er gelukkig een boek waarin heel de geschiedenis (per motto eigenlijk een van twee millennia, vanaf Jezus als ‘geliefde zoon’) staat opgeschreven, zodat we bij al het menselijk geheugenverlies toch niet zullen vergeten, of vergeten zullen worden. Driessen schreef een tijdsdocument, even brisant van taal als briljant van inhoud. Het is tot cultboek voorbestemd, ware het niet dat onze cultuur zich geen raad weet met deze lectuur – radeloze voorkeur heeft voor andere literatuur (minder grillig, meer van hetzelfde). Maar alles wat ons heilig is, heeft geen enkele betekenis zonder de heilige van Metz, zo wil Driessen ons letterlijk doen ontdekken.

Lang leve Dieudonné, en lang leve Driessen, een Francis Beaufort voor onze tijd. De gevleugelde literatuur is gered. Victor en Miguel juichen postuum over deze Martin Michael. Schreef Cervantes: ‘Voor mij alleen is Don Quichot geboren en ik voor hem; hij wist van wanten en ik van schrijven’ (en: ‘nooit is enige dolende ridder zo godvruchtig gestorven als Don Quichot’) – Driessen schrijft het hem na, in de geest van alle grote schrijvers, over zijn molenwiekende schelm én heilige.

Kortom, Driessen heeft zijn vijf sterren verdiend, zo niet eeuwige roem. Ook hij moet eens (vroeg of laat) worden bijgeschreven op de indrukwekkende lijst van heiligverklaringen wil deze lijst ooit compleet zijn.