Spitsvondig en voortdurend vernieuwend

Lees De verzoening vooral níet wanneer je op zoek bent naar een boek met een sterk plot, of een boek dat de lezer bij de hand houdt en rustig en stapsgewijs door een verhaal loodst. Zo, dan ben je alvast gewaarschuwd. Lees De verzoening wél als je ervan houdt verrast te worden en je niet terugdeinst voor een onverwachte leeservaring van de hand van een zeer inventieve schrijver. Een literair cadeautje, dit boek. Je moet er alleen wel voor openstaan.

Op een dag krijgt Ini Pardijs een pistool opgestuurd. Van wie, dat weet hij niet. Waarom, dat kan hij ook niet verzinnen. Dit is het plot, voor zover je dat zo kunt noemen, van De verzoening. Naast meneer Pardijs en zijn vrouw Juul Pardijs, is daar nog de schooldirecteur Gé Koridon, die wilde plannen heeft voor de toekomst van zijn school Het Heilig Hart College. Het project 'Denken met je hart', uitgevoerd onder toeziend oog van de ‘ervaren veranderingsmanager’ Marian Hahn, moet de toestroom van nieuwe leerlingen een impuls geven en de identiteit van de school wezenlijk veranderen. Die plannen vallen lang niet bij al zijn collega’s in de smaak, wat tot hilarische opmerkingen leidt: "Reflecteren! Alsof daar tíjd voor is, bij mijn vak!"

Ja, dat kan R.A. Basart goed: de lezer laten lachen. Basart speelt continu met taal, vindt nieuwe woorden uit (een plofstamper), blaast oude woorden nieuw leven in en rijgt woorden aaneen tot een hilarisch geheel. Basarts beschrijving van het taalgebruik van Ini Pardijs slaat eigenlijk de spijker op zijn kop: “Praten met dr. Pardijs deed dikwijls aan een hordeloop denken, of aan een tennispartij die uit louter services bestond: de dokter was niet op zijn mondje gevallen, en evenmin op zijn achterhoofd, maar inzake taalgebruik was hij van mening dat de tijd maar met hém diende mee te gaan.” Zo ook de schrijfstijl van Basart.

Een echte verhaallijn kent dit boek dus niet. De verzoening heeft echter geen gebrek aan opvallende personages. Basarts beschrijvingen van deze personages laten voor de hand liggende details volledig achterwege. Dat wil niet zeggen dat ze niet tot leven komen. Juul Pardijs warmt haar handen graag aan een hardgekookt ei. Je kunt je meteen voorstellen wat voor vrouw zij precies is, die Juul. Nieuw licht schijnen op de meest basale dingen: het is een gave van Basart.

Lang niet alle personages zijn even belangrijk en sommige passeren nogal nonchalant (en kortstondig) de revue maar weten toch indruk te maken. Zoals Jacob Mok, een kennis van Juul. Tijdens een fietstocht met Juul moet hij toch even iets opbiechten: “ ‘Over dat praten met dieren. Dat heb ik wat overdreven, eerlijk gezegd.’ Hij zweeg, ademde zwaar; het fietspad ruiste en kraakte. ‘Eerlijk gezegd kan ik alleen praten met vogels. Duiven. Sommige duiven. Zelfs die versta ik niet allemaal.’ "

Enige logica is volledig zoek in dit boek, wat soms – toegegeven – wel een tikkeltje vermoeiend is. Desalniettemin is De verzoening meer dan de moeite waard. Het verbale vuurwerk en de welbespraaktheid van Basart smaken naar meer.