Griekse tragedie in de klassieke zin van het woord

Klassieke mythologie is niet weg te denken uit de literatuur. Millennia na de epische dichters en de legendarische toneelschrijvers leren hedendaagse lezers hun verhalen nog steeds kennen dankzij eenentwintigste-eeuwse auteurs zoals Madeline Miller en Stephen Fry. Met haar debuutroman Ariadne voegde de Britse Jennifer Saint zich bij hen en met haar nieuwste werk Elektra bewijst ze dat ze nog niet is uitverteld.

Ruim vierhonderd jaar voor Christus voerden toneeldichters Sofokles en Euripides Elektra al ten tonele: de dochter van de beroemde koning Agamemnon, aanvoerder van de Grieken in de Trojaanse Oorlog. Tien jaar wacht Elektra op de terugkeer van haar vader, en al die tijd blijft ze onwankelbaar trouw aan hem, zelfs als dat betekent dat ze het moet opnemen tegen haar eigen moeder Klytaimnestra. De boektitel Elektra is misleidend. De roman vertelt net zozeer het verhaal van Klytaimnestra, die na een afgrijselijke misdaad van Agamemnon haar echtgenoot wil straffen. De acties van Agamemnons troepen tijdens hun verblijf aan de stadsmuren van Troje beleven we via de Trojaanse prinses Cassandra, de vervloekte zieneres, wier voorspellingen door niemand worden geloofd. Ons beeld van Agamemnon komt tot stand door de ogen van deze drie vrouwen – een moeiteloze omkering van de traditionele karakterisering van vrouwen door de ogen van mannen.

De vrouwen nemen afwisselend per hoofdstuk de vertellersrol op zich. Deze vertelwijze is passend: het doet denken aan Grieks theater, waarin de spelers een voor een hun monologen opvoeren. Bovendien zien we nauwgezet hoe ieder personage haar levensovertuigingen vormt. Geen van de vrouwen is puur goed of intens slecht; hun persoonlijke principes botsen met elkaar en leiden tot hun ondergang – een Griekse tragedie in de traditionele zin van het woord.

De stambomen van de Griekse koningshuizen bevatten nogal wat namen, maar Saint zorgt ervoor dat ieder personage genoeg introductie krijgt. Soms doet ze dit wat potsierlijk – twee jonge prinsessen hebben het bijvoorbeeld over politieke ontwikkelingen, terwijl ze allebei allang op de hoogte zijn en erkennen dat het onderwerp hen niet interesseert. Ook al ben je nog nieuw in de uitgebreide wereld van de Griekse mythologie, het verhaal is goed te begrijpen.

Ook voor doorgewinterde classici is er veel te genieten. Juist wanneer je weet wat Klytaimnestra’s dochter Iphigeneia te wachten staat, waar het houten paard voor dient en hoe Agamemnons familie hem bij zijn thuiskomst zal onthalen, zie je hoe tragisch de vooronderstellingen van de vrouwen zijn. Je voelt hoe Cassandra zich moet voelen, wanneer ze de rampspoed op het gedoemde Troje af ziet komen en machteloos is om de loop van de geschiedenis te veranderen.

Echte klassieke puristen zullen wat schoonheidsfoutjes in Elektra ontdekken. De rol van Elektra’s broer Orestes is wat overhaast. De hechte band tussen een koningsdochter en een boerenjongen steekt schril ongeloofwaardig af in een roman die verder zo historisch realistisch lijkt. Vertaalster Saskia Peterzon-Kotte hanteert verschillende spellingsconventies van personagenamen door elkaar: voor Klytaimnestra, Elektra en Hekabe hanteert ze bijvoorbeeld de Griekse schrijfwijze, terwijl ze Cassandra, Hector en Priamus de Latijnse variant geeft.

Deze foutjes stellen niets voor tegenover Saints vermogen om de overtuigingen van eeuwenoude personages in helder, hedendaags taalgebruik invoelbaar te maken voor moderne lezers. Op ontroerende wijze laat ze zien hoe liefde, verstandshuwelijken en haat tot stand komen en waar ze toe leiden. Ze ontleedt hoe trouw ontstaat en hoe wraak voortkomt uit loyaliteit. Ze toont ons waarom familiebanden en het geloof in de sturende hand van het lot zo’n centrale rol speelden in de Griekse cultuur. Ze plaatst Elektra in een groter web van onderling verbonden mythes en epossen. Dit maakt Elektra niet alleen een geweldige kennismaking met dit memorabele personage en haar beruchte familie, maar ook met de veel grotere, fascinerende wereld van de klassieke literatuur en de Griekse tragedies.